alleen naar Polen

31 juli
Vandaag ben ik naar Święta Lipka (Heiligelinde) geweest, vanwege de vele pelgrims ook wel het "Częstochowa van het Noorden" genoemd. Even ter oriëntatie: het ligt in de “provincie” Ermland-Mazurië, 53 kilometer van de grens met Kaliningrad (oblast van Rusland), een kleine 200 kilometer van Litauen, 250 kilometer van Wit-Rusland en 1300 kilometer van Grootebroek, via de snelste weg.

Ik ben vanmorgen om half negen vertrokken, droog, 21 graden en lekker weer om te rijden. Het was niet naast de deur maar het was iets dat ik graag wilde zien. En een hele dag op een kamer vind ik ook niet zo geslaagd. Over de rit valt natuurlijk wel weer het één en ander te melden. Op streetview zagen de wegen er slechter uit dan dat ze in werkelijkheid waren. De opnamen waren ook uit 2012 er daarna is er best wel wat gebeurd. Niet met alle wegen, want er zaten ook nog een paar mindere stukken tussen. Maar niet zo slecht als gisteren. Vaak reed ik alleen en heel af en toe was er een druk stukje. Het was een mooi landschap met veel bos, meertjes en net wat hoger dan Limburg. Ik moest zelfs onderweg een echte haarspeldbocht nemen.

Ik kwam door plaatsjes waar het aantal ooievaars waarschijnlijk hoger was dan het aantal bewoners. Eigenlijk reed ik tussen de ooievaars door. Wat hier in Polen wel heel speciaal en, vind ik, ook gevaarlijk is, zijn de spoorwegovergangen. Er staat wel een waarschuwing: spoorwegovergang. Dan een stopbord. Vervolgens moet je goed naar beide kanten kijken en dan flink gas geven. Ik vind het maar eng. Je moet je even voorstellen dat je op de E10 (de N247) bij Oosthuizen rijdt, je dan moet stoppen voor de spoorwegovergang, goed moet uitkijken naar links en naar rechts en dat je dan de spoorweg over kunt steken. Nu ben ik redelijk snel weg, als mijn motor natuurlijk niet afslaat, maar wat te denken van vrachtwagens met oplegger.....

Na een tijd rijden kwam ik bij het klooster aan. Het ligt schitterend, ingeklemd in een klein dal tussen twee meren. Het heeft zijn naam, Święta Lipka, aan een mooie legende te danken.

Begin 14de eeuw toonde een vervuilde, ter dood veroordeelde in een cachot van het kasteel van Kętrzyn (Rastenburg) berouw in zijn gebeden. Hij werd door Maria verhoord, die hem hout en een mes zond met de boodschap haar beeltenis uit hout te snijden. In een paar uur tijd maakte de gevangene zo’n prachtig beeld dat de rechters hem vrijspraken, omdat hier naar hun inzicht een wonder was geschied. Zoals Maria verlangde, hing de man het Mariabeeld in de eerste lindeboom aan de weg naar Reszel. Dit was het begin van een reeks wonderen en genezingen.
Op de plek van de beroemde lindeboom werd een kapel gebouwd die tijdens de Reformatie werd verwoest. Op aansporing van de jezuïten werd tussen 1687 en 1693 het barokklooster gebouwd, waaraan talloze ambachtslieden uit het naburige Reszel hebben meegewerkt. De aan de gevel van het klooster prijkende Maria als Koningin in de holte van een lindeboom herinnert aan de legende.

In het interieur met veel verguldsel staat een reproductie van de heilige boom. Het altaar van donker noten- en lindehout staat tussen helderblauwe pilaren die reiken tot het gewelf. Al eeuwen trekt de heilige boom een stoet pelgrims en lange tijd was het heiligdom, dat destijds op grens lag van het Poolse en katholieke Warmië met het protestantse Pruisen, van groot publiek belang. Tegenwoordig is het beroemd om de orgelconcerten, uitgevoerd op het monumentale orgel uit 1721 met mechanisch aangedreven beelden. En dat is nu juist waarom ik naar dit oord getrokken ben. Op “You tube” zijn diverse video’s te zien van dit orgel. De engeltjes, die op hun blazuinen blazen, draaien mee, de sterren draaien, de bijbelse figuren draaien, je hoort de vogeltjes.

Het orgel werd gebouwd tussen 1719 en 1721 en beschikt over 40 stemmen en figuren die kunnen bewegen. Ze stellen een scene uit de Verkondiging voor. In de twintigste eeuw kon het orgel meerdere jaren niet meer bespeeld worden. Pas rond 1990 lukte het een specialist het mechaniek te herstellen, zodat de figuren (Maria, engelen, blazuinen) weer konden mee konden bewegen met de muziek..

De kloostergang, die als een vierkante omwalling om de kerk heen loopt, vertoont schitterende geschilderde voorstellingen van kruiswegstaties. Op de hoeken prijken de koepels van de barokkapellen, die versierd zijn met trompe-l’oeils van Bijbelse taferelen.

Op tien kilometer afstand bevindt zich ook “de Wolvenschans”, waar op 20 juli 1944 de bomaanslag op Hitler plaatsvond. Ik was echter te moe en het terrein was niet erg geschikt voor mij dus dat heb ik maar gelaten. Om maar niet te spreken van de muggen, de horzels en ander stekend ongedierte. Er is hier in de buurt zoveel te zien en je moet een keuze maken.

Ik besloot om op een snellere, gemakkelijkere manier terug te reizen. Wel iets om, maar via redelijk grote wegen. Ik ging eerst naar Olsztyn (Allenstein), een plaats halverwege Warschau en Gdansk. Daar komt mijn Poolse overbuurman vandaan. Het gebied leek me redelijk welvarend. Na een gesprek met de eigenaar van mijn B&B bleek dat er wel genoeg werk was, maar in het westen verdient men beter.

Goed, Olsztyn door en of ik nu afgeleid werd door de auto met caravan en de camper met boot erachter, ik weet het niet, maar ik heb mijn afslag gemist. Die auto’s reden door het slechte wegdek erg langzaam, omdat ze misschien dachten dat ze bij een hogere snelheid hun aanhangers zouden verliezen. Na Olsztyn wist ik even niet meer waar ik was. En dan brengt toch een “ouderwetse kaart” uitkomst, want al snel had ik door dat ik wel de goede richting opreed, zij het niet via de geplande autoweg. Maar ik reed door een prachtig gebied. Ik had natuurlijk wel Tom bij me, maar die ligt nog steeds voor noodgevallen in zijn doosje. Ik rijd eigenlijk uit mijn hoofd. Dat houdt me scherp.

Ik kwam langs Morąg, waar, zoals iedereen natuurlijk weet, de grote filosoof Johann Gottfried (van) Herder is geboren. Ook hier weer een ruïne van de Ridders van de Duitse Orde. Die jongens hadden het hier vroeger goed voor elkaar. Ik was ook in de buurt van Grunwald. Wat voor ons de Slag bij Nieuwpoort is (voor degenen die het niet weten, in het jaar 1600) is hier de Slag bij Grunwald. Op 5 juli 1410 vond hier de belangrijkste middeleeuwse veldslag plaats die Europa ooit had meegemaakt en die voor de eerste keer het lot van Polen zou bezegelen. Bij deze bloedige veldslag, waaraan ongeveer 80.000 manschappen deelnamen, werden de ridders van de Duitse Orde verslagen door een gecombineerd Litouws-Pools leger onder aanvoering van de Poolse koning Wladyslaw II Jagiello. Deze gebeurtenis, symbool van nationaal verzet, wordt jaarlijks herdacht met een groot middeleeuws spektakelstuk van een paar dagen, waar “ridders” van congregaties uit alle hoeken van Europa elkaar treffen.

Het gebied rondom Morąg is bekend om zijn, speciaal voor Ava, tien postglaciale meren. Het is er toeristisch en er zijn veel campings. Je zou nu niet meer zeggen dat zich hier zoveel ellende heeft afgespeeld. Zoals reeds op een andere plek beschreven kwamen tegen het einde van de Tweede Wereldoorlog tienduizenden Oost-Pruisen om het leven tijdens de vlucht voor de Sowjettroepen. Van de 2,6 miljoen Oost-Pruisen zijn er slechts 500.000 in leven gebleven. Na de verwoestingen van de oorlogsjaren werd het gebied door een willekeurige grens verdeeld in een Russisch en een Pools deel. De zuidgrens volgt die van het voormalige Oost-Pruisen, terwijl de oostelijke grens (die met de vroegere USSR, nu Oekraïne en Wit-Rusland), wordt gevormd door de zogenaamde Curzonlinie, ook wel Stalinlijn genoemd. Het was een demarcatielijn uit 1919-1920 tussen Polen en bolsjewistisch Rusland.

Toch maar goed dat ik verkeerd gereden was, anders was ik hier nooit doorheen gekomen. Na Morąg kwam ik al gauw weer op de goede route terecht en via de bekende wegen vond ik alweer snel mijn onderkomen terug.