Woensdag 22 augustus. Helsinki.

Vandaag heb ik weer een grandioze dag gehad. Ik zat bijtijds aan het ontbijt, en ik was niet de enige. Het is doodstil in het hotel, je hoort helemaal niets. Maar ’s morgens merk je pas hoeveel mensen er in het hotel slapen. Ik zat met een Turks echtpaar (tenminste, dat denk ik) aan tafel uit Izmir. We hebben het maar niet over Erdogan gehad. Zij maakten met de bus een rit langs onder andere Roemenië, Praag, Polen, Litouwen, Letland, Estland, Finland, Zweden en Noorwegen. Hoe ze verder gingen weet ik niet. Maar dat is ook een lange tocht.

Het ontbijt is hier, in vergelijking met de andere hotels, vrij vroeg. Het begint al om half zeven en om half tien is het over. Dus je moet er op tijd bij zijn. Na het ontbijt ben ik weer op bus 63 gestapt naar Helsinki. Het was schitterend weer, hoewel het wel kouder is dan dat ik op vakantie meegemaakt heb. De vloerverwarming in de badkamer is zelfs aan. Ik heb een truitje met lange mouwen (wat zit dat weer vreemd) en een jack aangedaan. En dat bleek geen verkeerde keuze. De zon scheen weliswaar uitbundig maar er stond ook een straffe wind. Desalniettemin kon je heerlijk in het zonnetje zitten.

Ik heb over het algemeen niet zoveel moeite met het vinden van de weg. Hier ligt het toch even wat anders, omdat ik grote moeite heb met het onthouden van straatnamen. Ik ben ervan overtuigd dat het niet aan mij ligt, maar aan de taal. Bovendien worden de straatnamen in twee talen aangegeven, in het Fins en in het Zweeds. Zowel het Zweeds als het Fins zijn officiële talen. Beide talen worden in de Finse grondwet als gelijk gezien en er is daarom geen sprake van een minderheidstaal. Het Fins wordt tegenwoordig echter wel door een grotere groep Finnen gesproken. Ongeveer 86 % van de bevolking spreekt Fins.

Ik ging bijvoorbeeld eerst vanochtend de Temppeliaukio bezoeken en daarvoor reed ik eerst met de bus over de Mannerheimintie (of Mannerheimvägen) naar de Kamppi (of Kampen). Via de Salomonkatu (of Salomonsgatan) liep ik naar de Fredrikinkatu liep ik vervolgens naar de Tempellikatu, om dus de Temppeliaukio te bezoeken. Gooi het maar in mijn zondagse pet. Ik schrijf alles op een briefje.

Nu even in gewoon Nederlands. Mijn grote wens was om, als ik in Helsinki was, de Temppeliaukio te bezoeken, of de rotskerk. Ik reed dus eerst met de bus naar de Kamppi en had op de kaart gezien dat ik, als ik met mijn rug naar de uitgang naar het station stond, aan de rechterkant het busstation uit moest lopen. Vervolgens moest ik op lijn 2 stappen. Ik stond dus in het busstation en zag inderdaad aan het plafond de aanduiding 1 en 2 hangen. “Mooi,” dacht ik, “sta ik gelijk goed voor de tram.” Ik nam volgens aanwijzing de roltrap naar boven en al wat ik zag, geen tram. Wat bleek? 1 en 2 had betrekking op de verdiepingen, en niet op de tram.

Ik stond voor mijn gevoel echter wel aan de goede kant van het gebouw en liep naar buiten. De zon scheen dus dat is helemaal niet erg. Om te kijken of alles wel klopte pakte ik mijn plattegrond van Helsinki er even bij en ja hoor, ik was vlak bij de halte van lijn 2. Ik liep naar de halte en ging erop staan. En daar kwam ook de tram aan. Ik maakte met mijn hand een stopsignaal maar hij reed gewoon door. Stond ik op de bushalte in plaats van op de tramhalte! De tramhalte lag een 200 meter verderop. Maar je ziet het verschil gewoon niet. Ik besloot om dan maar te lopen, zover was het niet. En in die tijd is er ook geen lijn 2 meer geweest.

Het is duidelijk een bezienswaardigheid, deze tempel. Dat vind ik, maar met mij duizenden Chinezen en Japanners. En die houden met niemand rekening. Die lopen achter hun selfiestick aan, filmen, willen allemaal met de kerk, het orgel, het altaar op de foto en dan ook nog alleen, samen, met de kinderen, zonder de kinderen. Ik word er helemaal gestoord van. Ik ben tegen dat gefotografeer in een kerk. Ze gaan thuis pas kijken wat ze bezocht hebben want op het moment zelf kijken ze alleen maar door een lens of een venster.

De kerk staat middenin een woonwijk en is helemaal uitgehakt in de rotsen. Op 20 februari 1968 veroorzaakte vijftien kilogram springstof een explosie, die 40 kubieke meter rots vrijmaakte. De uitgravingen voor de kerk waren begonnen. De architecten, de broers Timo en Tuomo Suomalainen, plaatsten op verschillende punten in de zeer oude rotsbodem dynamietstaven die ze tot ontploffing brachten. Alles verliep planmatig, behalve de laatste ontploffing. Die was op de plek waar het altaar moest komen. De ontploffing legde veel meer vrij dan dat de bedoeling was, maar een prettige bijkomstigheid was dat dit stuk muur gesierd was met schitterende kleurschakeringen, ontstaan door natuurlijke geologische gebeurtenissen van de laatste honderd miljoen jaren. De kleurenwand vormde een schitterende achtergrond voor het altaar. De architecten wilden vooral de schoonheid van de rotsen tonen, zonder afgeleid te worden door grote kruisen of andere voorwerpen die je vaak in een kerk ziet. Dat was nog een hele strijd, zodat de kerk gedurende vijf jaar zonder kruis bleef. Uiteindelijk kwamen ze in 1974 tot een compromis en nu staat er een stalen kruis van een meter hoog.

De rotsblokken die bij de explosies vrijkwamen vormen zowel de buitenkant als de binnenkant van de kerk. De buitenwanden zijn door middel van staaldraad met elkaar verbonden en de binnenwand werd met beton verstevigd, maar dit is op geniale wijze verborgen voor de bezoekers. Eerst waren de architecten niet tevreden, de metselaars hadden alles te netjes afgewerkt. Uiteindelijk besloten de broers om het heft in eigen handen te nemen en het resultaat mag er zijn.

Je moet wel even bedenken dat de bewoners van de wijk heel wat te verwerken kregen. Pas eind mei 1969 behoorden de explosies tot de verleden tijd.

Alles ging niet van een leien dakje. Er was enorm veel weerstand tegen de bouw van de kerk. Was het wel nodig? Kon het geld niet beter besteed worden? Het design was niet mooi. Vele instanties verzetten zich tegen de bouw, waaronder afdelingen van de Lutherse kerk, afdelingen van de architectuurverenigingen en vooral hadden ze ook de publieke opinie tegen. Zelfs tijdens de bouw waren er veel protesten en in de zomer van 1968 schilderde een groep studenten zelfs “Biafra” op de buitenkant van de kerk. Biafra was een staat in het zuidoosten van Nigeria en had te maken met een enorme hongersnood. De studenten vonden dat het geld beter op een andere manier besteed had kunnen worden door het geld te schenken aan de bevolking van Biafra. Eerst wilde men de graffiti niet verwijderen, omdat het protest ook deel uitmaakte van de bouw. Later is het toch verwijderd, op een klein stuk gang in de kelder na,

De rotsen zijn de dragende structuur zowel voor de wanden als de bodem. Door de natuurlijke isolatie wordt de kerk beschut tegen extreem lage temperaturen (- 34 graden in 1987). Er moest getest worden of de koepel niet in zou storten als er veel sneeuw op lag en of de constructie de last van het beton wel kon dragen. Er ligt onder andere een zeven centimeter dikke laag beton op het dak en een isolatielaag van houtwol. Het dak wordt afgedekt met 0,6 mm dikke koperplaten.

Het dak van het balkon boven de ingang heeft donkerblauw geschilderde aluminiumplaten, terwijl de rest van het balkon voorzien is van koperplaten. Hierdoor reflecteert het licht dat door de ramen naar binnenkomt.Tenslotte is de kerk bekend om zijn geweldige akoestiek en er worden hier ook veel concerten gegeven.

Ik was blij dat ik de kerk gezien had, ondanks de vele buitenlanders. Ik ging weer verder en liet de rotskerk achter me. Nu liep ik naar de halte van lijn twee en na ongeveer acht haltes was ik op de Kauppatori, het centrale markplein. Vanhier moest ik lopen naar de Uspenski-kathedraal, die hoog boven de stad ligt. Ik beklom langzaam de trappen en genoot boven even van het schitterende uitzicht op de haven met de ferry’s en de cruiseschepen.

De kathedraal is een Russisch-orthodoxe kathedraal. Het is de grootste Russisch-Orthodoxe kathedraal (waar heb ik dat meer gelezen?) van heel West- en Noord-Europa en het centrum van de Fins-orthodoxe gemeenschap in Finland. De kerk is een belangrijke toeristische bestemming: de kathedraal trekt jaarlijks ongeveer een half miljoen bezoekers.

De naam “Uspenski” komt van het Slavische woord uspenie, dat “inslapen, sterven” betekent en duidt op het heengaan van de Moeder Gods. Uspenie is een van de twaalf hoogfeesten van de oosters-orthodoxe kerk. De kathedraal bevindt zich in het centrum van Helsinki, in de wijk Katajanokka. De kathedraal is de zetel van het bisdom Helsinki van de Fins-Orthodoxe kerk.

De Rus Aleksej Gornostajev is de architect. De architect koos deze plek omdat de rots een natuurlijke sokkel biedt. Oorspronkelijk zou hier een paleis voor de Russische tsaar gebouwd worden. De kathedraal werd gebouwd tussen 1862 en 1868, toen het Grootvorstendom Finland deel uitmaakte van het Russische Rijk. De financiering berustte op giften. Qua bouwstijl leunt het zwaar op Russische bakstenen kerken uit de 15e eeuw. In de jaren 60 van de vorige eeuw werden delen van het interieur verbouwd; aan de buitenkant werden de koepels verguld. Tussen 2004 en juni 2007 werden de koepels opnieuw verguld. De kerk telt twaalf kleine koepels en een grote, analoog aan Jezus en de twaalf apostelen. De uienvorm verbeeldt de vuurtongen van de Heilige Geest, die op de dag van de Heilige Drie-eenheid, het geboorteuur van de kerk van Christus (Pinkstern) naar de Apostel afgedaald is. Bovendien draagt de klokkentoren een uienspits, die voor de vlam van het gebed van iedere afzonderlijke christen staat.

De kathedraal staat 70 meter boven de zeespiegel. De koepel is op het hoogste punt 33 meter hoog.

De binnenkant ademt, anders dan de buitenkant, een 19e-eeuwse Russisch-orthodoxe sfeer uit. Binnen is er een grote open vloer en zijn er, zoals gebruikelijk in orthodoxe kerken, geen zitbanken. Ook de iconostase ontbreekt niet. Er zijn schitterende iconen, de zogenaamde “vensters naar de Hemel”. De iconen zijn waardevol. In augustus 2007 werd op klaarlichte dag een icoon gestolen.

Het was natuurlijk weer een gefotografeer van jewelste in de kerk. Maar het was de moeite waard geweest om de klim naar boven te maken. Nu weer naar beneden met de vraag hoe ik de rest van de dag verder zou besteden. Ik besloot een tochtje met de boot naar Suomenlinna (Svedborg) te maken. Het was immers schitterend weer.
Ik liep langs de kade naar de aanlegplaats van een boot naar dit eiland. Maar daar kon ik met mijn openbaar vervoerkaartje niet op. Dan moest ik 7 euro betalen. En dat doe ik natuurlijk niet. Honderd meter verderop vertrok de reguliere veerboot. Een veel mooiere boot waarmee ik wel met mijn kaartje op kon. Heerlijk zitten op het bovendek en de omgeving aan je voorbij laten gaan.

Niet dat ik nu zo geïnteresseerd ben in Suomenlinna. Suomenlinna is een fort. Het is niet zo dat ik geen een fort leuk vind, want Bourtange en Muiden vind ik best leuk. Maar ik had geen zin om lang over deze vesting te lopen, ook al omdat er allemaal keien liggen.

Suomenlinna is een vesting die op zes eilanden voor de haven van Helsinki is gebouwd. Suomenlinna staat op de UNESCO-Werelderfgoedlijst, en is populair zowel bij toeristen als bij de lokale bevolking. Er wonen ongeveer 900 mensen op de verschillende eilanden, waarvan er 350 het hele jaar door op de eilanden werken. Naast een museum en een bibliotheek is er ook een marineschool.

Zweden begon met de bouw van de vesting in 1748, toen Finland nog onderdeel van het Zweedse koninkrijk was. De architect was de luitenant-kolonel Augustin Ehrensvärd, die zijn ontwerp baseerde op ideeën van Vauban. De vesting was nodig geworden nadat Peter de Grote met de oprichting van Sint-Petersburg en Kronstadt een sterke maritieme positie in de Oostzee had ingenomen.

In maart 1808 bezetten de Russische troepen Helsinki, maar ze slaagden er niet in ook de vesting in te nemen. Na onderhandelingen capituleerde de Zweedse commandant Carl Olof Cronstedt en werd Suomenlinna aan de Russen overgedragen. Deze overgave werd in 1809 gevolgd door de Vrede van Fredrikshamn, waardoor Finland een autonoom hertogdom binnen het Russische Keizerrijk werd en 600 jaar Zweedse heerschappij over Finland werd afgesloten.

Onder Russische heerschappij werd de vesting uitgebreid en werd de capaciteit tot 13.000 man verhoogd. De vrede werd beëindigd door de Krimoorlog (1854-1856). Geallieerde strijdkrachten van Frankrijk en Engeland bombardeerden de vesting gedurende drie dagen. Hierdoor raakte Suomenlinna zwaar beschadigd. Na de Krimoorlog werd Suomenlinna gerestaureerd en opnieuw uitgebreid.

Oorspronkelijk heette de vesting in het Zweeds Sveaborg, wat vrij vertaald Zwedenburcht betekent. De Finse naam was Viapori. Toen Finland in 1917 onafhankelijk werd, werd de Finse naam om nationalistische redenen in Suomenlinna veranderd, wat “Fort van Finland” betekent.

In een stralende zon meerden we na ongeveer 20 minuten af bij Suomenlinna en iedereen ging van boord, behalve ik. Ik bleef lekker zitten want ik kon de vesting vanaf de boot prima bekijken. Je ziet natuurlijk niet alles, maar ik hoef ook niet alles te zien! Na een tijdje vertrok de boot weer en kon ik weer heerlijk genieten. Na een uurtje stond ik weer aan de wal en liep ik weer even over de markt. Ik was aan het nadenken: eet ik nu calamares of gehaktballen van eland. Het werd het eerste. “Zonder frietjes,” zei ik nog. Kreeg ik wel frietjes. Toen ik mijn opmerking herhaalde gooide ze boos de frietjes weer terug. Ze had de calamares ook wel kunnen houden want ik vond ze niet te eten. Veel beslag en weinig vis. Ik heb het ook niet allemaal opgegeten.

Dan maar naar de overdekte markt voor mijn avondeten. Twee roggebroodjes belegd met gestoomde zalm en gemarineerde witvis en ander beleg erop, keurig ingepakt voor vanavond.

Nu stond er nog een ding op mijn lijstje, de Dom van Helsinki, die hoog boven de hoofdstad uittorent. Ik kon daar ook weer met lijn 2 naar toe, maar die reed net voor mijn neus weg. Dan maar lopen. Je moet het een beetje zien als de Sacré Coeur van Parijs: zo een smal straatje dat een beetje omhoogloopt met aan het eind in de hoogte de kerk. Er was ook een accordeonist die “Sous le ciel de Paris” speelde van Edit Piaf speelde en zo was het plaatje gereed.

Ik had jullie graag een beschrijving gegeven van de Dom, maar het waren te veel treden. En er was geen funiculaire zoals in Parijs. Die gaan jullie dus maar zelf bekijken. Ik hield het voor gezien en liep naar de tramhalte. En daar kwam lijn 2 alweer aan. Het is heel gek: trams toeteren in plaats van bellen. Enfin, hij zette me keurig in de buurt van Kamppi af. Nog even naar het busstation, en vervolgens met bus 63 die me weer keurig bij het hotel afzette. Ik had voor 9 euro tweemaal de bus genomen, een paar keer de tram en de veerpont. Die kaart heb ik er dus echt wel uitgehaald. En dan te bedenken dat de meeste tripjes van rondvaartboten wel 25 euro kosten!

Ik vond Helsinki een verfrissende, leuke, maar wel dure stad. Het is niet eerlijk om het met een Praag of Rome te vergelijken. Er heerst een heel andere sfeer. De enige steden waarmee ik veel overeenkomst zag waren Oslo en Bergen. Alle twee een haven, een markt en die typische Scandinavische sfeer.