Maandag 20 augustus. Tallinn.

Vanochtend heb ik voor de verandering maar eens om half acht ontbeten. Ik moest natuurlijk, zoals ik gisteren al geschreven had, om tien uur in het Viru hotel zijn voor een rondleiding. Het is hiervandaan goed te lopen, ongeveer 20 minuten. Ik wilde om kwart over negen vertrekken, maar toen ik beneden kwam begon het net te regenen. Ik heb wel een paraplu bij me, maar ik heb geen drie handen. Ik heb al twee stokken en waar ik die plu dan moet laten weet ik niet.
Ik besloot om dan maar een taxi te nemen. Er staan hier altijd taxi’s voor het hotel, behalve nu. Ja, wel een zwarte, maar je moet hier in Tallinn alleen maar “Tulikas” nemen. Ik vroeg nog aan de receptioniste of ik die zwarte kon nemen, maar die raadde ze af. In een van de reisgidsen stond:
“Estse taxichauffeurs moeten u altijd vervoeren met een degelijke, ingeschakelde meter en mogen niet meer vragen dan de aangegeven prijs, maar niet iedereen houdt zich daaraan. Als er iets niet klopt, vraag dan naar het bonnetje uit de meter. De taxivergunning moet duidelijk op het dashboard zijn aangebracht.”
De receptioniste zou er net eentje voor me bestellen, toen er een “Tulikas” aankwam. Hij bracht me voor 5 euro naar het Viru hotel. Het ligt tegenover de Virupoort op de rand van de historische binnenstad. Het hotel is ook naar deze poort in de stadsmuur genoemd. “Viru” betekent “kolk”, maar de historische Duitse naam luidde, in het Nederlands, “leempoort”.
Toen het hotel in 1972 geopend werd, was het met zijn 74 meter de eerste wolkenkrabber van Tallinn en het meest prestigieuze hotel in de regio. Na de torens van de Sint Olavkerk (bijna 124 meter) en de Sint Nicolaaskerk (105 meter) was het tot 1980 het hoogste gebouw van de stad. In dat jaar kwam namelijk de televisietoren van Tallinn met zijn 314 meter gereed. Mettertijd werd het Viru een van de bekendste symbolen van Tallinn en Estland voor bezoekers uit Oost en West.
Het hotel dateert uit de tijd dat Estland door de Sovjetunie was bezet. De communistische supermacht wilde zijn eigen aandeel hebben in de miljoenen die circuleerden in het vakantieverkeer. Intourist was destijds het staatsbedijf dat de activiteiten in handen had omtrent het toeristenverkeer. Alles ging via Intourist, ook voor de andere Oostbloklanden. En het was een grote wens van Intourist om tenminste een groot hotel te hebben in Tallinn dat hetzelfde niveau en comfort kon bieden als de hotels in het westen. Er kwamen steeds meer buitenlandse toeristen naar Tallinn en het toenmalige Hotel Tallinn, geopend in 1963, voldeed niet meer aan de eisen van de tijd. Bovendien was er sinds 1965 een veerverbinding tot stand gebracht tussen Helsinki en Tallinn.

De bouw startte in 1969 en in 1972, slechts drie jaar later, werd het opgeleverd. Er stonden al wolkenkrabbers in Vilnius en Riga, maar deze zou nog hoger moeten worden. Het hotel werd gebouwd door het Finse bouwbedrijf Repo Oy, maar wel onder supervisie van Estische architecten. Het was ontworpen in het Eesti Projekt instituut door de architecten Hebbo Sepmann en Mart Pott; voor het interieur tekenden andere architecten. Repo Oy ging akkoord met de voorwaarden maar ging failliet nog voor de bouw was voltooid. Haka Oy maakte de klus af. De opening vond plaats op 5 mei 1972. Het was een uniek gebouw voor zijn tijd; mensen hadden nog nooit zoiets gezien. De eigenaars van het hotel waren Intourist, het Russische Bureau voor Vreemdelingenverkeer en het Estische Bureau voor Vreemdelingenverkeer. De kosten van de bouw van het hotel voor Intourist worden geschat op 40 miljoen Finse marken.

Het hotel, dat toen nog alleen “Viruhotel” heette, werd in het begin geëxploiteerd door Intourist. Tot 1980 was het hotel het enige in Tallinn dat voldeed aan internationale standaarden. In het Viruhotel werden dan ook de meeste bezoekers uit de “kapitalistische wereld” ondergebracht. Hier overnachtte de Sjah van Iran, Neil Armstrong, Valentina Tersjkova, de eerste vrouw in de ruimte, Elizabeth Taylor en Nana Mouskouri.

In 1991 herkreeg Estland zijn onafhankelijkheid. Het werd een keerpunt in de ontwikkeling van het hotel. Op 27 april 1994, drie jaar later, werd het Viruhotel op een veiling voor 145 miljoen kronen verkocht en geprivatiseerd. In 2003 werd het hotel verkocht aan de Finse S Group, die onder andere de hotelketen Sokos Hotel exploiteert. Sinds dat jaar heet het hotel Sokos Hotel Viru. Later werd het meest populaire winkelcentrum van Tallinn, het Viru centrum, met daaronder het busstation
gebouwd. Er werden ook 93 kamers aan het hotel toegevoegd. In 2005 werd het hotel gekozen als de meest succesvolle accomodatie van Estland.

Pas in 1994 werd op de 23ste verdieping van het hotel een geheime kamer gevonden die door de KGB was gebruikt als afluistercentrum. Zestig van de ca. vijfhonderd kamers en zelfs enkele tafels in het restaurant waren voorzien van afluisterapparatuur.

De rondleiding vond ik erg interessant. We gingen met de lift naar de 22ste etage, waar we vanaf het balkon van het uitzicht over Tallinn konden genieten. Daarna gingen we een deur door en beklommen we de trap naar de “geheime” 23ste etage.
Tijdens de bouw hadden de werknemers verklaringen moeten tekenen om niets prijs te geven over de bouw van het hotel. Er werkten vooral Finse werknemers, die later terugkeerden naar Finland, getrouwd met een Russische of Estische vrouw.

Het verhaal ging dat het gebouw bestond uit 50% beton en 50% elektronica, vanwege alle bedrading die moest worden aangelegd. Alles was geheim en het was grappig dat er op de deur, waarachter het afluistercentrum was, stond: “Achter deze deur is niets”. Er was afluisterapparatuur op de kamers, onder tafels, zelfs sommige schoteltjes hadden dubbele bodems waarin afluisterapparatuur was aangebracht.
Als je in het hotel wilde werken en je solliciteerde, werd je afgewezen als je vrienden of familie in het buitenland had, maar ook als je een buitenlandse taal kon spreken.

In het afluistercentrum was ook een schema van het hotel met de kamers waarin de afluisterapparatuur was aangebracht. Op de etages zaten etagedames die de hele dag noteerden wie er kwam en wie er wegging. Er was een fototoestel, waarmee je door een gaatje in de muur foto’s kon maken. We zagen ook een portemonnee. Als iemand die opraapte moest hij hem meteen aan de directeur afgeven. Als hij hem openmaakte, kwam er rode kleurstof uit waardoor iedereen meteen kon zien dat je dat gedaan had.

Bij de keuken was een hele grote voorraadkamer. Het eten moest van ver worden aangevoerd en lang niet altijd was alles voor handen. In het hotel werkten ongeveer 1000 mensen en aan het hoofd van de keuken stond de beste kok, die van soms maar een paar ingrediënten toch een hele maaltijd moest zien te maken.

Er was een levendige handel in gebakjes. Voor tien gebakjes kon je geld krijgen. Wie echt goed verdienden waren de barkeepers. Zij konden zich door de fooitjes heel veel permitteren. Een keer was er een klacht dat de barman dronken was. Die moest toen drie maanden in de kelder werken, waardoor hij zijn fooien misliep. Er werd continu op toegezien dat er geen zwarte handel was. Mensen wilden heel graag kauwgom en bijvoorbeeld spijkerbroeken hebben.

Het hotel had een eigen wagenpark dat bestond uit Volga’s, een Russisch automerk. Ze hadden ook hun eigen chauffeurs. Als je bij familie op bezoek wilde en je had toestemming, moest je wel voor de avond weer terug zijn; je mocht niet blijven slapen. En alle chauffeurs waren KGB-ers.

Op het bureau in het afluistercentrum stond een telefoon zonder kiesschijf die direct verbonden was met het hoofdkwartier dat ik gisteren bezocht heb. Er was nog een toestel dat heel zwaar was. Daar was geen plaats voor afluisterapparatuur. Verder was er nog een aparte ruimte voor een hele grote koffiemachine.

Al met al vond ik het een heel interessant bezoek en de groep bestond uit ongeveer 25 mensen. Het was allemaal goed te volgen. Het uitzicht naar de andere kant was adembenemend. Je zag de havens met de ferry’s en de stad Tallinn natuurlijk op de voorgrond. Je kon beneden in de lobby een selfie maken, terwijl je ondervraagd werd. Dat vond ik teveel van het goede.

Buitengekomen regende het nog harder dus toch maar weer met een taxi naar het hotel. Ik heb Tallinn voor het grootste deel wel gezien.