Klaipeda

Maandag 31 juli.

Vandaag heb ik niet veel te melden. Hoewel?? Ik had gisteren op de parkeerplaats kennis gemaakt met een Duitse man uit Bad Segesberg. En die bleef me maar achtervolgen.

Vanochtend stond ik om kwart voor acht op en ik wilde lekker gaan ontbijten. Stond hij er al en hij vond het een eer als ik met hem wilde “frühstücken”. Ik kwam er gewoon niet onder uit. Hij wilde met me naar het strand en hij wilde wel een keertje naar Nederland komen! Als hij mijn naam gevraagd had zou ik een valse naam opgegeven hebben. Maar gelukkig deed hij dat niet. Hij zei dat we elkaar beslist nog wel tegen zouden komen op de boot, maar dan kent hij mij niet. Ik ben lekker in mijn hut gebleven.

Als je he mobieltje aan hebt staan merk je door hoeveel landen je gaat. Dan weer een mededeling over bellen met Duitsland, dan weer met Denemarken, vervolgens Polen en dan Litouwen. Je moet ook de klok een uur vooruit zetten. Om half vier meerden we af in de haven van Klaipeda. Ik was wel een beetje ongerust of ik wel op tijd bij de auto zou zijn, maar het lukte. Waar ik op de boot naar Texel moeite had om mijn auto terug te vinden, lukte mij het op deze boot met zeven dekken feilloos.

Omdat ik op de boot geen internet had moest ik op de bonnefooi het hotel zien te vinden. Gelukkig reed ik er feilloos naar toe, alsof ik het al jaren doe. Het hotel had een afgesloten parkeerplaats, wat ik altijd een rustig idee vind.

Daarna ben ik Klaipeda gaan verkennen. Klaipeda is het oude Duitse Memel, een stad die veel van oorlogen te lijden heeft gehad. Even een stukje geschiedenis.

Klaipėda vierde in 2002 zijn 750-jarig bestaan. De Lijflandse Orde, de Lijflandse tak van de Duitse Orde, bouwde hier in 1252 de Memelburg. Memel, de bijbehorende stad, trad al in 1254 toe tot de Hanze en kreeg in 1257 Lübecksstadsrecht.

In 1328 werden de Memelburg en de stad Memel gebouwd als verst naar het oosten gelegen bastion van de Ordestaat. Litouwen betwistte het bezitsrecht maar bij de Vrede van Melno van 1422 werd definitief bepaald dat de stad en de burcht aan de Duitse Orde toebehoorden. Onder de seculiere opvolgers van de Orde bleef de stad Pruisisch tot 1919.

In 1525 werd de stad luthers. Aan het begin van de 18e eeuw was Memel een van de sterkste vestigingen (Memelfestung) binnen het hertogdom Brandenburg-Pruisen dat in 1701 het Koninkrijk Pruisen werd. Ondanks de verdedigingswerken werd het veroverd door Russische troepen tijdens de Zevenjarige Oorlog in 1757. Tot 1762 bleef de stad, samen met de rest van Oost-Pruisen, onderdeel van het Russische Rijk. Na de oorlog werden de forten verwaarloosd, maar de stad bleef verder groeien. Hout werd op grote schaal vanuit de haven geëxporteerd en zout, ijzer en haring werd door schepen aangevoerd.

Tijdens de Napoleontische oorlogen werd Memel de tijdelijke hoofdstad van het Koninkrijk Pruisen. Tussen 1807 en 1808 was het de residentie van koning Frederik Willem III, zijn hof en de regering. Op 9 oktober 1807 tekende de koning een document waarin de lijfeigenschap in Pruisen werd afgeschaft. Het gebied rond Memel leed grote economische schade onder het continentaal stelsel van Napoleon Bonaparte. In 1812 stak Napoleon hier de rivier over met zijn Grande Armée, op weg naar Moskou. De stad behoorde tussen de 14de en de 20ste eeuw tot de provincie Oost-Pruisen.

Als gevolg van de Vrede van Versailles moest Duitsland de stad afstaan aan het nieuw opgerichte Litouwen, vanaf 1920aangeduid als het zogenoemde Memelland (Memel en een strook op de rechteroever van de gelijknamige rivier) dat onder toezicht van de Volkenbond werd geplaatst. De Volkenbond stuurde er Franse troepen heen. In 1923 gaven deze troepen de stad op, toen het inmiddels onafhankelijke Litouwen het Memelland gewapenderhand opeiste. In 1925 kreeg de stad haar huidige naam Klaipėda. Het gebied behield een autonome status.

In 1939 werd Memelland, dat toen nog steeds vooral door Duitsers, althans in meerderheid Duitsgezinden, bewoond werd, na Duitse druk weer Duits. Litouwen droeg het gebied en de stad 'vrijwillig' (na een ultimatum van Berlijn) over aan nazi-Duitsland en hoopte daarbij op Duitse steun bij haar aanspraak op Vilnius, dat destijds Pools was. Na de overdracht van Klaipėda aan Duitsland vluchtten 21.000 Litouwers uit Memelland de grens over. Hierbij waren 9.000 Duitse Joden, die voor een deel hier al eerder een toevlucht hadden gezocht.

In de nadagen van de Tweede Wereldoorlog leed de stad zware schade. In oktober 1944 werd het Memelland, als eerste Duitse staatsgebied, door het Rode Leger bezet. De Duitse bevolking, waaronder ook de meeste tweetaligen, vluchtte. De achterblijvers werden naar arbeidskampen gedeporteerd. In 1950 waren 20.000 autochtone Memellanders in het gebied aanwezig, achtergebleven of teruggekomen uit Siberische kampen en ook uit Duitsland, dat laatste op verzoek van de regering van de Litouwse Sovjet-republiek. Zie: Verdrijving van Duitsers na de Tweede Wereldoorlog en etnische zuivering. De meeste autochtonen zouden eind jaren 50 vertrekken, toen zij daarvoor toestemming kregen. In het grotendeels ontvolkte land vestigde zich vanaf 1945 een nieuwe bevolking, vooral in de stad Klaipėda die een Sovjet-marinehaven werd. Van 1945 tot 1990 maakte Klaipėda deel uit van de Litouwse SSR.

Op de boot en in het hotel zijn veel Duitsers die hier naar toe komen om te kijken waar ze vandaan komen. Grootouders die hun kleinkinderen meenemen om Oost-Pruisen te laten zien. Triest allemaal.

De stad is vooral havenstad, die aangedaan wordt door veel cruiseschepen en ferry’s uit Duitsland en Zweden. De haven blijft ’s winters ook ijsvrij. De bezoekers komen hier vooral om de Koerse Schoorwal te bezoeken, een natuurreservaat dat tegenover Klaipeda ligt. De stad zelf heeft maar een klein centrum en het is duidelijk een stad in ontwikkeling. Er moet nog veel gedaan worden. Er is een klein straatje met allemaal terrasjes, dat heel gezellig oogt. Ook is in het centrum een brug over de rivier de Dané, waar een grote bark ligt, de Meridianas. Er liggen ook heel veel jachten langs de oever, waar het echt gezellig is.

Ik wilde nog wat geld opnemen maar dat was moeilijker dan gedacht. Ik kwam geen geldautomaat tegen en dat is toch wel even wennen. Daarom maar weer terug naar het hotel.