Stein am Rhein

17 juni 2025 Stein am Rhein

Vandaag was het afscheid van Reichenau, Het hele eiland valt onder Unesco Werelderfgoed. Er mogen ook geen grote hotelcomplexen gebouwd worden en alles is kleinschalig. Het is ook een uitstekend eiland om op de fiets te verkennen.

Ik had wat problemen met mijn mobieltje en met de bank. Mijn app van de Rabobank werkte niet en dat is heel vervelend. Je ziet niet wat erin komt, niet wat eruit gaat, helemaal niets. Je kunt ook het saldo niet zien. Dus Gilles maar even gebeld want die is gemachtigd en die kan zo zien wat er op de rekening staat. Maar ik hoopte wel dat mijn pasje zou werken als ik het hotel moest betalen. Ik had namelijk mijn creditcard laten blokkeren toen ik dacht dat mijn portefeuille gestolen was en ik had hem niet gedeblokkeerd.

Maar alles ging goed en na afscheid genomen te hebben ging ik weer op weg. Mijn auto ruikt nog steeds naar truffel. Ik kwam bij de Duits-Zwitserse grens en de douane keek eens in mijn auto. Hij vond de bagage wel wat veel voor een eenzaam oud vrouwtje. Ik vertelde hem dat er veel van mijn zoon en van mijn dochter was. Had ik etenswaren bij me? Jawel, natuurlijk, truffels in pot, truffelspaghetti, pesto van pijnboompitten en Parmezaanse kaas, aceto balsamico en olijfolie.

Of ik vlees bij me had? Nee, natuurlijk niet, met die hitte! Alcohol? Sigaretten? Nee, had ik ook niet, ik drink niet en ik rook niet. Ik mocht doorrijden. Onderweg realiseerde ik me dat ik natuurlijk wel limoncello en apero in de auto had liggen.

Om kwart voor tien kwam ik in Stein am Rhein aan, een plaatsje dat ik graag wilde bezoeken. Het ligt niet zo ver van Schaffhausen af, je weet wel, van die waterval. Ik had al een parkeerplaats uitgezocht en gelukkig was die nog vrij. Je kon er zowel met euro’s als met franken betalen. Achteraf bleek dat ik helemaal niet had hoeven te betalen.

Ik liep het stadje in. Appenzell was al een eye-opener, maar dit was minstens zo mooi. Zoveel mooi beschilderde huizen. Schitterend! Ik bewonderde het stadhuis terwijl Japanners weer allemaal foto’s van hun vriendin of echtgenote wilde maken, voor of links naast de ingang van het stadhuis, rechts naast de ingang, zittend, staand ….Het stadje is echt een juweeltje. Op de Rathausplatz staan middeleeuwse huizen met erkers en alle gevels zijn prachtig beschilderd.

In Stein am Rhein leggen ook veel rondvaartboten cruiseschepen, onder andere naar de watervallen naar Schaffhausen en Konstanz/Bodensee. Er is een grote boulevard waar het een drukte van belang is. Het is er erg gezellig met de vele restaurantjes en terrasjes.

Stein am Rhein wordt voor het eerst vermeld in de Otmarslegende, rond 835 geschreven door Walahfrid Strabo, abt in Reichenau. Daarin staat dat Otmar naar het eiland Werd, tegenover de plaats Stein, verbannen wordt en daar is overleden. Pas op Allerheiligen 1007 verschijnt Stein am Rhein opnieuw in een schriftelijke bron. Koning Hendrik II schenkt het in Stein am Rhein gelegen benedictijnenklooster aan het door hem nieuw opgerichte bisdom Bamberg.

Het klooster bezit de nederzetting aan de Rijn en Stein am Rhein ontwikkelt zich in de 13^de eeuw tot een stad. De brug over de Rijn wordt opnieuw gebouwd, stadmuren worden opgetrokken. De machthebber verlenen de stad en het klooster verschillende rechten, zoals het muntrecht, marktrecht en tolrecht. De vrijheren van Hohenklingen (hoog boven het stadje ligt burg Hohenklingen, maar daar ben ik bekende redenen niet naar toe gelopen) oefenen in opdracht van de abt verschillende rechten uit. Door toenemende financiële problemen zijn zij begin 15^de eeuw genoodzaakt hun rechten te verkopen aan de heren van Klingenberg. Ook zij raken steeds meer in financiële problemen en moeten in 1457 de heerschappij over Stein am Rhein verkopen om de schulden te kunnen voldoen. De burgers van Stein kopen deze rechten en zijn daarmee de facto rijksvrij. In 1459 sluiten zij een beschermingsverbond met Schaffhausen en Zürich, dat na afloop in 1484 door Zürich wordt vernieuwd.

Met dit nieuwe verbond wordt de stad een deel van de stadstaat Zürich. De burgers mochten op veel gebieden autonoom handelen en hoefden de heren van Zürich niet telkens om toestemming te vragen. In 1524 kwam de reformatie en werd het klooster opgeheven.

Stein am Rhein leefde vooral van wijnbouw en wijnhandel, het looiersambacht, maar vooral van de handel, stapelrecht en tolheffing. Het was een belangrijke doorvoerstad. Gelegen aan de uitstroom van de Rijn uit de Bodensee, gold de stad als aanlandingsplaats voor reizigers tussen west en oost.

Een belangrijke route voor graan en zout liep via de Bodensee en de Rijn naar Schaffhausen, en in omgekeerde richting werd wijn geëxporteerd. Ook verwierf Stein mettertijd zeggenschap over omliggende gebieden. Maar aan deze “gouden” tijd kwam op een gegeven moment een einde, althans, voor een paar eeuwen.

Tot 1789 behoorde Stein tot Zürich. Met de Franse invasie werd de oude orde afgeschaft. Uiteindelijk werd het aan kanton Schaffhausen toegewezen. Stein werd pas laat aan het spoorwegnet aangesloten en ook de industrialisatie kwam slechts moeizaam op gang.

Aan het begin van de 20^ste eeuw begon het toerisme in Stein am Rhein toe te nemen. Bezoekers werden aangetrokken door de goed bewaard gebleven oude stad en de historische gebouwen, zoals het klooster St. Georgen, burcht Hohenklingen en het raadhuis. Er komen ongeveer 750.000 bezoekers per jaar op een inwoneraantal van bijna 4000.

De muurschilderingen stammen uit verschillende tijdperken. Tijdens de renaissance lieten rijke huiseigenaars hun gevels beschilderen met fresco’s. Na een periode van economische neergang kwam er rond de eeuwwisseling van de 19e naar de 20e eeuw weer een opleving. Historieschilderkunst was in de mode geraakt. Bestaande schilderingen werden opgefrist, en er ontstonden nieuwe – vaak met bijbels-christelijke of Zwitserse historische motieven, of met een verwijzing naar de naam van het huis.

Aan de gevel van hotel Schwarzen Adler is een voorstelling geschilderd met de naam “Het schone en goede in het leven”. Hij is uit 1956 en is van de hand van de bekende Zwitserse schilder en illustrator van kinderboeken Alois Cariget. Hij deed dat in opdracht van brouwerij Falken. Daarvoor werden oude wapenschilden uit het begin van de 20^ste eeuw verwijderd.

Op het huis «Zur Sonne» is de filosoof Diogenes in een ton afgebeeld. Hij wordt door de toen machtigste man, Alexander de Grote, gevraagd wat hij wenst. Zijn antwoord: "Ga uit mijn zon!" De schildering verwijst daarmee naar de naam van het huis.

Bij “de Rode Os” zie je onder een afbeelding uit de renaissance (oorspronkelijk kalk, later gefixeerd met waterglas, een stof die voornamelijk gebruikt wordt om materialen waterdicht te maken), boven druivenranken van rond 1900.

In 1988 werd Stein am Rhein bedacht door de Windler Stichting, de nalatenschap van een vermogende Steiner familie. Deze schonk de gemeente een procent van de aandelen van Novartis, een van de grootste farmaceutische bedrijven ter wereld, goed voor een vermogen van circa 700 miljoen Zwitserse frank. De middelen zijn bestemd voor het welzijn van de stad en haar inwoners, bijvoorbeeld voor het behoud en de verfraaiing van het stadsbeeld, voor culturele en sociale instellingen en soortgelijke doeleinden. Tot de stichting behoort onder andere het museum Lindwurm, het huis waar Robert Gnehm (1852-1926) werd geboren, een professor in de scheikunde in Zürich, die in een leidende functie bij Ciba en Sandoz werkzaam was en de basis voor het familievermogen legde.

Ik vond het er erg leuk, het was weer schitterend (heet) weer en ik wilde eigenlijk nog naar de watervallen van Schaffhausen. Maar omdat het hier al zo druk was heb ik aangenomen dat het daar nog drukker zou zijn. Veel Duitsers hebben op het ogenblik Pinkstervakantie. Daarom ben ik maar niet naar Schaffhausen gegaan.

Ik liep weer terug naar de Fischmarkt, waar mijn auto op een van de zeven plekken stond. Het was een beetje moeilijk uitrijden, maar een grote bus stopte voor mij zodat ik weg kon komen. Aardig hè!

Door de Naturparken Südschwarzwald und Mittelschwarzwald reed ik richting Freudenstadt, waarna ik de Schwarzwaldhochstraße koos, nou ja, die Tom koos. Na een tijdje moest ik afslaan naar Achern, een steile weg met een aantal haarspeltbochten. Er is ook een noodweg voor als de remmen het niet meer doen. Bovendien is het er verboden voor vrachtverkeer, dus dan weet je het wel. Aan de weg naar Achern ligt Sasbach, het dorp waar mijn vriendin woont die met haar schoondochter en kleinkinderen al op de uitkijk stond. Hier blijf ik nog de komende dagen om een beetje uit te rusten en bij te komen van de reis. Waarschijnlijk reed ik zondag weer naar huis, of volgende week, want mijn vriendin wil graag dat ik langer blijf.