Regensburg

Donderdag 15 juni 2023

Vandaag zou het tussen de 23 en 26 graden worden. Mooi weer om de stad in te gaan. Ik nam weer de bus van 10.03 uur en twintig minuten later stond ik in het centrum van Regensburg. Ik dacht om vandaag toch maar het treintje te nemen, maar het was kapot en toen dacht ik: “Bekijk het nu maar”. Vervolgens nam ik voor een halte de Altstadtbus. Bij het raadhuis stapte ik uit.

Maar eerst kom ik nog even terug op het verhaal van gisteren van de “Jüdensau”. Vandaag heb ik het bordje gezien en ik vond het vrij onopvallend.

“Judensau” – voorstellingen zijn tot steen geworden antisemitisme

Het motief komt vanaf de 13^e eeuw bijna alleen in het Duitse spraakgebied voor. Hoewel het varken in het Joodse geloof als onrein geldt, wordt ten onrechte beweerd, dat Joden als biggen aan een varken zuigen. Deze voorstelling wilde walging en afkeer ten opzichte van de Joden teweegbrengen en het Joodse geloof aanvallen. In de christelijke kunst belichaamt het varken vooral de duivel. Daarom wordt beweerd, dat de Joden een bondje hebben met de duivel, door hem “gevoed” worden en naar hem luisteren.

Deze sculptuur aan de Dom werd in de 14^e eeuw tegenover de Joodse wijk aangebracht. Hij toont mannen, die aan de spenen van een varken zuigen en haar wat in het oor zeggen. De mannen zijn door de “jodenhoed” als Joden herkenbaar.

Met deze mensonterende propaganda werden de Joden tot vijanden van het christendom verklaard. Zo werd gedurende eeuwen haat tegen de Joden gezaaid. Uitsluiting, vervolging tot aan moord toe waren het gevolg.

Vandaag moet deze sculptuur alle mensen oproepen om tegen elke vorm van propaganda, haat, uitsluiting en antisemitisme op te treden

Ik wilde naar de basiliek van het klooster van St. Emmeram. Via de Untere en de Obere Bachstraße liep ik ernaartoe. Het was wel even een stukje lopen, zo’n 700 meter. Onderweg keek ik in wat kronkelige straatjes en binnenpleintjes. Had ik tijdens mijn vorige reis ook niet gezien. Nu had ik de tijd. Toen ik eindelijk bij de basiliek was stond er een bord waarop te lezen was dat ze aan het schoonmaken waren en dat de kerk pas om twee uur open zou gaan. En het was pas twaalf uur. Wat moest ik nu doen in die tussentijd? Zo mobiel ben ik nou ook weer niet. Iemand met jonge benen loopt even heen en weer. Die tijd heb ik gehad.

Toen herinnerde ik me opeens dat ik vorig jaar vanuit het treintje de zogenaamde “Schottenkerk” gezien had. Een bezienswaardigheid! En dat was te lopen, weliswaar langzaam, maar toch! Ik liep via de Ägidienplatz en de Bismarckplatz, waar het theater staat. Ik kon het niet goed fotograferen omdat overal stalletjes worden opgebouwd voor het Bürgerfest morgen. Vrachtwagens vol met pils rijden door het kleine centrum.

Van de Bismarckplatz was het nog een klein stukje naar de Jacobsstraße, waar de kerk zich bevindt. Mijn blik viel ook op de zogenaamde Jacobstor (Jacobspoort), de westelijke ingang van de stad. Niet te vergelijken met de Ostentor, die ik vorig jaar beschreven heb en die nog intact is. De Schottenkerk is bekend om zijn schitterende noordportaal. De kerk stond aan mijn linkerhand en er staat een soort hele grote hoge glazen serre voor om het beeldhouwwerk tegen verwering te beschermen. Het is niet zo fraai maar het is de beste keuze uit twee slechte. De Schottenkerk St. Jacob is een belangrijk romaans bouwwerk in de kerkarchitectuur in Zuid-Duitsland. Het noordportaal met zijn primitieve en raadselachtige gebeeldhouwde figuren, stamt uit het midden van de 12^e eeuw.

Tegen het einde van de 11^e eeuw kwamen rondreizende benedictijnse monniken uit Ierland op het Europese vasteland. Zij waren niet de eersten. Voor hun was Marianus Scottus al naar Regensburg gekomen en had het kleine klooster Weih St. Peter gebouwd. Al deze gebouwen zijn verwoest. De naam van de stadspoort “Weih-St.-Peters-Tor” herinnert nog aan deze tijd. Rond 1080 stierf Marianus Scottus en werd op het kloosterterrein begraven. Er volgden na hem nog vele benedictijner monniken naar Regensburg, zodat de bouw van een groot klooster met kerk noodzakelijk was. De eerste bouw was in zo een slechte staat, dat rond 1150 nieuwbouw gepland werd. Onder abt Gregor, de bouwheer en opdrachtgever, werd de bouw in 1180 afgesloten. In deze bouwfase ontstond het vandaag zo beroemde noordportaal van de kerk, het “Schottenportaal”.

De Ierse monniken werden in de volksmond ook Skoten genoemd en daarom werden de kerk en het klooster “Schottenkirche” en “Schottenkloster” genoemd. Vanuit Regensburg verspreidden zich de benedictijner monniken naar acht andere Duitse steden. Binnen een tijdsbestek van 30 jaar ontstonden acht Iroschottische kloosters in Duitsland.

Onder abt Ninian Winzet, de biechtvader van Maria Stuart, beleefde het klooster vanaf 1577 een opleving. Dan weer diende het voor de zielenzorg, dan weer als herberg voor de Schotse gemeenschap, voor handelaars die op doorreis waren en voor pelgrims op weg naar Rome. Ook werd het gebruikt voor de opvoeding van jonge Schotten. De missiegedachte had geen prioriteit meer, maar de wetenschap.

In 1803 ontkwam de Schottenabdij aan de secularisatie. De opname van nieuwe novicen werd verboden, maar in 1827 kreeg het klooster zijn functie terug onder koning Ludwig I. Pas rond 1862 werd het klooster opgeheven en werd het een seminarium. Daarna onderging het gebouw verschillende verbouwingen. Tussen 1866 en 1872 moesten de gebouwen verbouwd en deels opnieuw worden gebouwd. Daarbij werden delen van de oostelijke romaanse kruisgang opengelegd en de zuilen werden opnieuw gebruikt in de kerk. De noordelijke toren werd bijna helemaal afgebroken en daarna met hetzelfde materiaal weer opgebouwd. Een omvangrijke restauratie zowel buiten als binnen die werd voltooid in 1988. In 1999 werd vanwege de conservatie van het “Schottenportaal” een glazen voorbouw gebouwd.

Het is een portaal met een ronde boog met drie geledingen. Over de betekenis van de raadselachtige beeldencyclus kan men alleen maar gissen. Het zijn voorstellingen van figuren van mensen en dieren. Met zekerheid kan werden gesteld dat de cyclus Het Laatste Oordeel, de Hemel en de Hel thematiseert. De twaalf figuren stellen de uitgestotenen voor, aan wie de opname in het hemelrijk ontzegd wordt. De figuren staan in de middeleeuwse samenleving voor verachte en gestigmatiseerde personen en beroepen als pooiers, misdadigers, gokkers, danseressen en luilakken.

Ik had zoveel barok en rococo gezien, dat dit ook wel een keer een welkome verademing was. Wat een rust en eenvoud als je de kerk binnenkomt. Totaal anders met het koorgestoelte zoals je het ook in Engelse kerken vindt.

Ik vond dat ik mijn tijd nuttig besteed had en liep weer richting basiliek van St. Emmeram. In al mijn ijver vergat ik de Peterstor te fotograferen, maar ik ging er niet voor terug. Toen bij de kerk aan kwam, was hij gelukkig open. Tja, het is natuurlijk een basiliek vol pracht en praal en heel veel goud. En wie is die heilige eigenlijk waaraan deze basiliek is gewijd? Dat is Sint Emmeram. Deze woonde rond 700 als missiebisschop in Regensburg. Hij was missionaris aan het hof van de Beierse hertog. De dochter van de hertog kwam bij hem biechten en vertelde dat zij zwanger is. Sint Emmeram neemt de schuld op zich en verlaat de stad. Hij wordt door vazallen van de hertog achtervolgd en daarna op een afschuwelijke manier terechtgesteld. De hertog erkent zijn fout door een goddelijk oordeel en hij laat het lijk naar Regensburg brengen en begraven in een kapel aan de rand van de stad. Kort daarna werd hij heilig verklaard.

Je komt de kerk binnen via het linker portaal. Dan sta je gelijk in het middenschip en de aanblik is overweldigend. Barok op het hoogste niveau. Dat je in een gebouw staat, dat op zijn laatst gebouwd is in 1050, kun je nauwelijks geloven. Alles is tussen 1731 en 1733 helemaal vernieuwd en veranderd zoals nieuwe gewelven, ramen en zoals het bij de barok hoort, figuren, beschilderingen, versieringen in allerlei kleuren. Het was het werk van de gebroeders Asam, de belangrijkste barokkunstenaars die veel kerken in Beieren beschilderd hebben. In een serie fresco’s verhalen ze uitvoerig over het leven van Sint Emmeram.

De gebroeders Asam hebben in hun werk ook een grapje verwerkt. In de basiliek hebben ze een monnik als stucfiguur voor het venster gemaakt. Ze waren daarover verbolgen, dat het klooster elke dag een monnik als oppasser op de bouwplaats zette. Toen die op een dag ziek was, maakten ze vlug een vervanger van gips. Vandaag de dag kent men de figuur als de “laatste monnik van St. Emmeram”.

Vanaf de kerk liep ik via het Grünes Gäßchen en de Gutenbergplatz richting Haidplatz. Overal zaten de terrasjes vol en zeker de Gutenbergplatz is een gezellige aanrader. Er stond ook een bandje te spelen. Via een passage en allerlei kronkelsteegjes kwam ik tenslotte aan bij de Haidplatz, de gute Stube van Regensburg. Hier is altijd wat te doen en zitten ook de terrassen vol. Hier vindt van alles plaats: feesten met muziek en veel bier en Beierse gezelligheid! In de middeleeuwen was het al niet anders. De chronieken verhalen van markten, volksfeesten, voorstellingen, toernooien en openbare terechtstellingen. Maar niet vandaag. Alles moest voor het “Bürgerfest” opgebouwd worden. Grote vrachtwagens met opleggers die moesten manoeuvreren om bij een klant te komen, verkeersregelaars, een bus die er doorheen moest ….. een grote puinhoop.

Hier op de Haidplatz woonden de patriciërs in hun mooie huizen. Het best bewaarde en meest originele huis is het Rote Kreuz. Er zijn ook familietorens. Dan is er nog het Thon-Dittmar-Palais. Hier gaat het ook om een middeleeuwse patriciërswoning, al zou je dat niet zeggen. Dat komt omdat het aan het begin van de 19^e eeuw helemaal veranderd en gemoderniseerd is. Er stond in mijn reisgids dat je door de poort moest gaan om de oude bouwsporen te kunnen zien. En dat deed ik natuurlijk. Daar heb je de oude huiskapel en imposante renaissance arcaden.

Ik had eigenlijk op de Haidplatz de Altstadtbus weer willen nemen, maar het was zo een puinhoop, dat ik dacht dat hij er niet meer door kon. Daarom liep ik door naar de Rathausplatz. Daar kwam de bus en hij worstelde zich daarna toch over het volle plein en door de overvolle smalle straatjes. Ik had wat moeite om de bus weer uit te komen, eigenlijk meer om op te staan. De buschauffeur vroeg zelfs vriendelijk of hij me helpen kon. Maar ik heb het toch voor elkaar gekregen. Onderweg naar de bus naar het hotel heb ik nog lekker een grote beker watermeloen gekocht voor vanavond. In het hotel heb ik nog even in de jacuzzi gelegen om mijn spieren te ontspannen. Ik wilde een serie streamen maar internet in Duitsland vind ik bagger. In Polen was het beter!