Dinsdag 7 augustus. Gdansk.

Vandaag een beetje cultuur en een beetje divertissimo, vermaak. Ik was al vroeg op, maar dat komt omdat ik ’s avonds al om 9 uur of half 10 in slaap val. En ik slaap hier echt goed, zelfs zonder pijnstillers. Laat ik eerlijk zijn, ik heb niet eens de tijd om ze in te nemen want dan ben ik al in slaap gevallen. Ik poets ook meteen na het eten mijn tanden, zodat ik ook rustig in slaap kan vallen. Het blijkt ook dat ik heel diep geslapen heb, want de (Duitse) buren waren wakker geworden van de regen. Dat vind ik nu zo jammer, die waren hier maar een dag. Dan kun je toch nooit zo een hele stad zien.

Ik ging meteen na het ontbijt op pad en was om half tien al bij het raadhuis. Dat was dus weer een half uur te vroeg, want het ging natuurlijk pas om tien uur open, net zoals bij ons het Rijks. Ik benutte de tijd om even naar de VVV te gaan, die ertegenover lag. Daar stond een bankje en dat riep mij, dus ben ik er maar op gaan zitten. De man die informatie moest geven deed dat wel heel stuntelig. Mensen wilden naar buiten de stad en dan kwam hij aan met reizen van twee uur, terwijl hier dichtbij het strand en de pier is. Ook raadde hij mensen kasteel Malbork aan, dat op ongeveer een uurtje reizen met de trein ligt. Maar daar is het ook heel heet en er is geen schaduw. Ze vragen daar trouwens 500 zloty’s voor, ongeveer 125 euro, terwijl je voor nog geen tientje een retourtje met de trein hebt.

Al gauw werd het tien uur en tijd voor mij om naar het museum/raadhuis te gaan. Voor 6 zloty (bejaardenprijs/1,50) mocht ik naar binnen. Het eerste stadhuis van de stad werd in 1298 gebouwd in opdracht van de hertog van Gdansk-Pommeren. Het deed tevens dienst als kantoor van de Hanze. Dit mooie gotische bouwwerk werd tussen 1379 en 1492 herbouwd. Het was het symbool voor de macht van de stad en haar bestuurders. Die macht blijkt ook uit het feit dat iedereen die het stadhuis passeerde, zijn hoed afnam uit respect voor het stadsbestuur. Het gebouw had oorspronkelijk twee verdiepingen, met een ingang aan de ulica Dluga en een mooie gevel aan de ulica Kamarska.. Bij een verbouwing tussen 1486 en 1498 werd een 84 meter hoge, sierlijke toren toegevoegd. Hij wordt bekroond door een verguld beeld van koning Zygmunt August (Sigismund II August). Hij beloonde de stad met privileges die in grote mate bijdroegen tot de rijkdom. Een hommage van de bevolking aan degene die middels een edict katholieken en protestanten gelijke rechten gaf.

Na een brand in 1556 werd dit gotische stadhuis herbouwd in (Nederlandse) maniëristische stijl. Er werd een verdieping toegevoegd, de façade aan de Kramarska kreeg een attica (versierde verhoging op een kroonlijst) met de inmiddels bekende wapens en aan de `zuid-oostkant werd een zonnewijzer aangebracht.

Het interieur werd tussen 1593 en 1608 weelderig versierd door de prominentste schilders en ambachtslieden van die tijd, onder wie Hans Vredeman de Vries, Izaak van den Broecke en Simon Herle. Zij schiepen een van de mooiste stadhuizen in heel Noord-Europa. Het werd af en toe ook als koninklijke residentie gebruikt. Het stadhuis werd in 1945 verwoest, maar is na de oorlog gedeeltelijk gereconstrueerd en herbergt nu het museum van de Geschiedenis van Gdansk.

Door een representatieve hal, langs de voormalige kleine Christophorus-kapel met fresco’s van rond 1420, bereikt je de moderne schepenzaal.

Op de bovenverdieping zie je een grote zaal die gedecoreerd is met Delftse tegels, houtsnijwerk langs vensters en wenteltrap en een plafondschildering. Tegenover de trap ligt de witte zaal die door een fraai renaissance-portaal wordt betreden. Deze fungeerde als gerechtszaal en als vergaderzaal bij koninklijk bezoek. Tijdens de restauratie werd een fries aangebracht met afbeeldingen van de Poolse koningen, waaronder de koning die mede de “Vrede van Torun” ondertekende (zie terug). Ook het wandtapijt is modern.

Naast de wenteltrap bevindt zich een rijk versierd barok-portaal uit 1680. Het is bekroond door een wapen-compositie met een aderlaar die het wapen van de Sobieski’s draagt. Een deur leidt hier naar de grote raadszaal, de mooiste zaal van het stadhuis. Vanwege de rood damasten wandbespanning wordt hij meestal de rode zaal of zomerzaal genoemd. Het is één van de meest complete voorbeelden van door Nederlandse kunstenaars uitgevoerde maniërisme. De open haard met het wapen van de stad stamt uit 1593. Hij werd gemaakt door Willem van der Meer uit Gent. Langs de muren staan met intarsia bedekte banken en kasten.

Het plafond is voorzien van goud omlijste schilderingen van Isaäk van den Blocke. Zij verbeelden verschillende deugden en voorstellingen uit de bijbelse- en antieke geschiedenis. Het middenstuk stelt de apotheose van het verbond tussen Polen en Gdansk voor. Op een triomfboog staat de stad met de Hooglandse Poort en de fortificaties op de voorgrond. Daarboven reikt de hand van God door de wolken naar de torenspits van het stadhuis. De Poolse adelaar spreidt zijn vleugels uit over de stad en symboliseert het stadsbestuur als de belichaming van Gods aanwezigheid op aarde.. Een regenboog verbindt de bron van de Wisla naar rechts met het Tatra-gebergte en een panorama van het Koninklijk Slot van Wawel in Krakau, de toenmalige hoofdstad van Polen, en naar links met de Oostzee en de Wisloujscie- vesting. Daaronder kabbelt de rivier langs de Lange Markt,waar leden van de verschillende gemeenschappen van de stad voor de Artus-hof (zoals het eruit zag vóór de verbouwing van 1616) met elkaar staan te praten. Een magnaat en een burger van Gdansk elkaar de hand. Dit thema wordt voortgezet in het fries en de zeven allegorische schilderijen van Hans Vredeman de Vries.

De kunstschatten van deze zaal zijn bewaard gebleven doordat ze tijdens de oorlog elders in veiligheid zijn gebracht.

In de buurt van het stadhuis staat ook het Schepenenhuis. Hierover gaat de volgende legende. De “Vensterjuffer” is een roman uit 1891 van Deotyma, alias Jadwiga Lusazewska, waarin Hedwig, een blond meisje uit het 17de-eeuwse Gdansk die door haar oom gevangen wordt gehouden, vanuit haar dakvenster naar buiten kijkt. Dit venster zou zich bevinden in de voorgevel van dit huis en daarom wordt het belaagd door fotografen. De schone maagd vertoont zich echter alleen om één uur ’s middags en dan slechts een paar tellen. In het Gouden Huis, dat ernaast ligt, waart, volgens een andere legende, een minder lieftallige verschijning rond: Judyta Bahr, de vrouw van de voormalige bewoner, burgemeester Jan Speyman, spookt hier door de gangen rond en fluistert: “Wie rechtvaardig is, heeft niets te vrezen….”. Je snapt het al: hartstikke druk. Ik vind het wel een leuk beroep voor mij, elke dag even voor het raam verschijnen.

Genoeg geschiedenis nu. Ik liep de Lange Markt verder af naar de rivier en ging de brug over. Ik kwam nu op het Spichlerze-eiland terecht. Dat is in 1576 ontstaan toen het Nieuwe Motlawa-kanaal werd gegraven. De plek was aan het eind van de 13de eeuw een handelscentrum geworden met een stuk of wat pakhuizen. In de 16de eeuw waren er al meer dan 300. Elk pakhuis had zijn eigen naam en elke gevel was versierd met een eigen zinnebeeld. De reden dat het kanaal werd gegraven, waardoor de wijk helemaal omringd werd door water, was dat men de pakhuizen wilde beschermen tegen brand en tegen dieven. In 1945 werd alles verwoest. Tegenwoordige deelt een grote weg het eiland in tweeën en zijn overal resten te zien van de pakhuizen die hier stonden. Op sommige ruïnes is nog steeds de naam te lezen zoals bijvoorbeeld Arche Noah. Een aantal jaren geleden is men begonnen aan de wederopbouw van het Spichlerze-eiland. De eerste pakhuizen zijn herbouwd.

Ik vind de wederopbouw van dit gebied heel geslaagd. Je ziet dat het nieuw is, maar het wordt wel in de stijl van de pakhuizen gebouwd. Ik ben er vorig jaar ook geweest en als je ziet wat er nu al klaar is gaat het wel heel snel.

Ik kwam ook nog langs twee 16de –eeuwse gotische kasteeltorens die de Tweede Wereldoorlog hebben overleefd. Ze staan bekend als de Stagwie Mleczne (Melkbussen).

Daarna ben ik met de historische veerpont voor anderhalve zloty (40 cent) naar de andere kant gevaren. Ik kwam uit bij de Mariakraan, een kraan waarmee vroeger de schepen uitgeladen werden. Vervolgens schoof ik weer tussen de kraampjes door naar het station, terwijl ik af en toe een bankje pikte. Met 35 graden was het wel weer erg heet vandaag.

Tijd voor de tram. Onderweg dacht ik dat het misschien nog wel iets was om in een van de grote winkelcentra rond te kijken, de Galleria Bystrica. Daar was tenminste airconditioning. Maar toen ik binnen was wist ik al dat ik de verkeerde keuze gemaakt had. Zoveel winkels, het kwam gewoon op me af. Maar nu weet ik wel hoe het eruit ziet. De volgende tram bracht me weer richting herberg, waar het in de tuin heerlijk toeven is.

Nog even een antwoord op een reactie op mijn reisverslag. Volgens Vera moet ik mijn paspoort in mijn bh stoppen. Dat kan niet want die zit al helemaal vol met andere dingen en anders schuift alles er onderuit. Ik wil wel melden dat ik gelukkig nu ook op mijn rechterbeen een blauwe plek heb, omdat ik het paspoort/pasjes/reserveautosleuteltje zakje nu als een soort schaamlap draag.