Goerlitz

Dinsdag 12 juni 2023

Gisterenavond heb ik besloten om toch nog een keertje naar Görlitz te gaan, gewoon, omdat die stad het verdient. En het is lekker dichtbij. Ik moest alleen even kijken of ik wel 8 euro had voor de parkeermeter. Dan kon ik 4 uur staan. Voor de voormalige DDR vrij duur, maar dan sta je ook in het centrum.

Daar aangekomen besloot ik in een opwelling om met een sightseeing tour mee te gaan; misschien zou ik nog iets nieuws zien of horen. Samen met de rondleiding gisteren zou dat toch een compleet beeld opleveren. Wat me het meest opviel was dat de bus een stop maakte van 10 minuten bij een bierbrouwerij, Brauerei Landskron. Ik ben in de bus blijven zitten. Wat moet ik nu in een brouwerij? Alleen al van de lucht word ik dronken!

Na tien minuten kwamen de mensen inderdaad de bus weer in en vervolgden we onze tocht. Ik vind het wat hoor, met zo een bus (klein type) door de nauwe straatjes van Görlitz. Het was een open bus en ik zat precies boven de uitlaat, wat mijn humeur er niet beter op maakte. Verder reed hij naar de Berzdorfer See, een groot meer hier in de buurt. Dat was vroeger, zoals zoveel van deze meren, een plek waar bruinkool gewonnen werd. Hier kon de bus natuurlijk wel gemakkelijk rijden! Rond 1835 begon men ten zuiden van Görlitz met de ontginning van bruinkool, toen nog in ondergrondse schachten. In 1919 werd dit omgezet in dagbouw. In 1997 werd de mijnbouw gestaakt. In 2002 werd begonnen met het vullen van de mijngroeve met water uit de rivier de Pließnitz en de Neisse. Daarna werd een start gemaakt met de inrichting van een recreatiegebied. Het meer heeft een oppervlakte van 9,60 vierkante kilometer en heeft een maximale diepte van 72 meter.

Al met al vond ik de rit mijn 14 euro niet echt waard.

Maar goed, ik kan toch nog wel wat aanvullingen op gisteren maken. Zoals het verhaal van de “Tuchmachersaufstand”. Een opstand van de lakenmakers tegen de gemeenteraad. Bij deze opstand in september 1527 probeerden handwerkers, die ontevreden waren met de gemeenteraad, het raadhuis te bestormen, de raad met geweld te dwingen af te treden en de gevangenen te bevrijden.

Een handwerker, die bij de plannen aanwezig was en een meestersnijder verraadden de plannen aan de gemeenteraad, waardoor die de aanval verhinderen konden. Negen opstandige handwerkers werd ter dood gebracht, anderen vluchtten.

Volgens een sage slopen de gezworenen door een, vandaag nog zichtbare, zijpoort het huis van Liebig in. Vandaar de naam: Verrätergasse. Ook zou, volgens deze sage, de klok op de Mönche, de toren van de kloosterkerk, zeven minuten eerder dan normaal slaan, zodat de opstandelingen de wachters in de armen liepen. Ook nu nog slaat de klok 7 minuten eerder.

Onderweg reden we door straten met prachtig gerestaureerde huizen. De stad telt mee dan 4000 huizen die onder monumentenzorg vallen. Niet alleen in het centrum is het mooi, ook buiten het centrum. Ik heb prachtige buurten gezien. In sommige straten zie je dat er een huis buiten de boot valt. Dat is dan een van de 40 huizen die tijden de Tweede Wereldoorlog beschadigd zijn en in DDR-tijd weer opgebouwd zijn. Ook reden we langs een buurt waar het “hip” is om te kamperen op een kleine kampeerplaats uit de DDR-tijd. Ze verhuren ook kleine originele DDR-caravans waarin je kunt overnachten. Het is bij een koelhuis, dat jaren leeg heeft gestaan. Men wil laten zien hoe je gebouwen, die al jaren leeg staan, weer een nieuwe functie kunt geven.

Bij de opbouw van de DDR loopt de planning van de bouw van koelhuizen op rolletjes. Veertien (!) standaard-koelhuizen worden in het kader van de opbouw van het koelhuisbouwprogramma in opdracht van het ministerie van levensmiddelenindustrie gebouwd voor opslag van de staatsreserve. Een daarvan kwam in Görlitz, hoewel er ook kritiek was omdat het zo dicht bij de grens met Polen stond. Het werd in 1954 in gebruik genomen. Nu staat de kolos van gewapend beton op grond van haar industriële en economische betekenis op de lijst van monumentenzorg.

In 1993 werd het koelhuis stilgelegd. In 1994 werd het als onderdeel van een fusie ven meerdere koelhuizen gekocht door de Nederlandse firma Frigolanda. De vestiging Görlitz is echter op grond van zijn technische en bouwkundige toestand niet effectief voor de koelhuisketen. Het gevolg was dat het er tot 2008 niets meer aan gedaan werd. Het gebouw werd aan zijn lot overgelaten en het terrein viel ten prooi aan vandalisme en plunderingen. Het raakte verwaarloosd.

In 2006 werd het koelhuis herontdekt. Na aanhoudende pogingen contact te krijgen met de eigenaar, vindt in 2008 een eerste ontmoeting met Hans van Leeuwen van de Frigolanda Dresdner Kühlhaus GmbH plaats. Hij besluit het project te ondersteunen en neem de belangrijke kosten voor zijn rekening, geeft advies bij vergunningen, financiert bouwmaterialen en de huur van machines. Het heeft talrijke vrijwilligers enorme inspanning gekost een eigen vereniging op te richten en zo een solide basis mogelijk te maken voor een sociaal culturele ontmoetingsplek.

Het team rondom groeit en bindt steeds meer mensen aan het koelhuis. Sinds 2013 vonden er al vele (sociaal-) culturele evenementen zoals concerten, workshops, filmvoorstellingen en seminars plaats.

Aan kleine zelfstandigen die zich bezighouden met cultuur en creativiteit biedt het “Kühlhaus” een uitgangsbasis voor hun werk en creaties.

Wat in Görlitz echt mooi is, is het warenhuis “zum Strauß”. Daar heeft men de film “The Grand Budapest Hotel” gedraaid. Jammer genoeg is het niet open. Het wacht op een nieuwe investeerder. Er zou al iemand gevonden zijn, ene Winfried Stöcker.

De bouwplannen werden geleverd door een architect uit Potsdam. In 1912 werd met de uitvoering begonnen. Er ontstond een staalskeletbouw met een mooie gevel. Na slechts negen maanden bouwtijd werd het warenhuis op 30 september 1913 geopend. Het warenhuis had in de loop der tijd verschillende eigenaren. In 2012 verwierf de ondernemer Winfried Stöcker het gebouw, om het weer te verbouwen en er weer een mooi warenhuis in te vestigen. Overeenkomstig het KaDeWe (Kaufhaus des Westens) in Berlijn zou dit KaDeO (Kaufhaus der Oberlausitz) moeten heten. Voorlopig wordt de naam Kaufhaus Görlitz gebruikt.

Oorspronkelijk dacht Stöcker dat de verbouwing twee jaar zou duren. Hij had geen rekening gehouden met de regelgeving van monumentenzorg. Eind 2019 hield Stöcker er rekening mee dat het warenhuis in twee of drie jaar geopend zou kunnen worden. De verbouwing moest rond 50 miljoen euro kosten en de gemeente Görlitz deed niet mee aan dit project.

De hele vertraging heeft te maken met de sloop van twee stadsvilla’s die onder monumentenzorg vallen, 100 meter verwijderd van het warenhuis. Ze zijn in het bezit van Stöcker. Hij wil de huizen slopen om een parkeergarage groter te maken en om een betere route voor de toeleveranciers te verkrijgen. Monumentenzorg verbood de sloop en Stöcker dreigde het project te stoppen. Al met al zijn ze er nog niet uit. Er worden petities ondertekend tegen de sloop, de burgemeester is voor, monumentenzorg in tegen ……. afwachten maar! Ik vond het in ieder geval een imposant gebouw.

Ik ben ook nog in de “Dreifalitigheitskirche” geweest, die vroeger deel uitmaakte van het Franciskaner klooster. Dat klooster had vroeger een kruisgang. Aan een kant is de kruisgang opgenomen in de kerk en maakt er ook werkelijk deel van uit als een soort kapel. Ik bewonderde de plafondschilderingen toen er iemand naast me kwam staan die zei dat het “toeristenschilderingen” waren. Niet echt dus, gewoon gedaan voor de toeristen.

Waar ik tegenaan liep in Görlitz is het feit dat er in het centrum geen geldautomaten zijn. Dan moet je, vooral als je niet zo goed ter been bent, toch wel een flink stuk lopen. En lang niet alles kun je met je pasje betalen! Het volgende punt betreft de toiletten. Er zijn haast geen openbare toiletten. In de ene stad struikel je er bijna over, in de andere moet je ze echt zoeken. Eindelijk had ik ze gevonden, maar die waren weer niet om aan te zien.

Tenslotte is er nog een klein straatje, die “schwarze Straße”, waar vroeger de drukkers woonden. Ik het straatje zie je “Schwibbogen”, een soort luchtbogen tussen de huizen. Zij zijn eigenlijk bedoeld om de muren recht te houden, een soort ondersteuning net zoals een steunbeer.

Görlitz, zeker een aanrader. Ik heb hier twee volle dagen genoten en ik had natuurlijk schitterend weer; dan is alles nog mooier. En een heerlijk hotel met een fijn terras en een chill hoek op slechts 6 minuten van Görlitz!