Maria Laach

Vrijdag 14 april 2023.

Vanmorgen ben ik mooi op tijd vertrokken. Om negen uur, na de file dus. Bij Amsterdam bleek alles vast te staan, maar omdat ik over de dijk Enkhuizen-Lelystad rijd had ik daar geen last van, Eigenlijk ging de hele reis voorspoedig en bij mijn vaste rustplaats bij Vuurst in Limburg heb ik lekker een (meegenomen) broodje gegeten en wat gedronken. Het was schitterend weer. Ik moet deze rustplaats vooral niet missen omdat er vanaf Venlo naar Mönchengladbach niets is. Pas bij Brohltal is weer een goede parkeerplaats.

Voortvarend reed ik verder en tja, het moest een keer gebeuren, bij Sinzig stond file. Er was maar een brughelft beschikbaar. Het duurde echter niet lang en al gauw kwam ik bij de afslag die ik hebben moest. Ik rijd al jaren, ook al met mijn ouders, langs Maria Laach maar ik ben er nog nooit geweest. Er staat een grote abdij aan een meer en die abdij wilde ik graag een keer zien.

Het is een attractie die ook door veel Duitsers bezocht wordt, gezien de grote parkeerplaats en de hoeveelheid auto’s. Maar ik vond een mooi plekje. Ik besloot eerst naar het meer te gaan en te genieten van het mooie uitzicht. Heerlijk wandelen zonder jas, maar wel met mijn dikke trui. Maar het beweegt wat gemakkelijker dan met die winterjassen aan! Ik merk wel dat ik gauw vermoeid ben en dat ik nog veel last heb van de naweeën van corona. Gauw benauwd en gauw heel erg moe. Het meer is 2,4 meter lang in 1,8 meter breed.

Na het bezoek aan het meer wilde ik naar de abdij, oorspronkelijk de Abbatia S. Mariae ad Lacum, de abdij van de hl. Maria aan het meer. Pas in de 19^de eeuw werd door de zonen van de hl. Ignatius de huidige naam “Maria Laach” gebruikt (Laach = Lacus). Om bij de abdij te komen moest ik weer teruglopen. In totaal was het ongeveer 1,6 kilometer, dat voor mij toch wel een hele afstand is. Onderweg kom je langs de Hofladen met allerlei producten van het land, de “Klosterladen” met producten die in het klooster gemaakt worden, een grote boekwinkel en een tuinderij. Natuurlijk ontbraken ook de snackbar (met currywurst) en het restaurant niet. Maar uiteindelijk kwam ik bij de romaanse abdij. Net zoals Goethe, maar die was hier al iets eerder.

Toen Pfalzgraf Heinrich III, die aan de oostkant van het meer een burcht had, in 1093 het plan had voor de bouw van de abdij, had hij de Kaiserdom van Speyer, Mainz en Worms voor ogen. Uiteindelijk moest de kerk ook een representatief geheel vormen voor de bijzetting van de familie.

De bouw wordt beheerst door de bouw van twee groepen van torens: aan de westzijde en aan de oostzijde, verbonden door een iets lagergelegen schip. Zowel de westkant als de oostkant hebben een eigen koor. Wij herkennen de vierkante torens van Speyer, die de achthoekige vieringtoren flankeren. De ronde torens uit Worms en Mainz staan aan de andere kant en flankeren de machtige westelijke toren. De bouwgeschiedenis kan men deels aflezen door onder andere het gebruik van de in de verschillende periodes gebruikte materialen. In de eerste bouwperiode onder Pfalzgraf Heinrich werd bruingele tufsteen uit Laacher See gebruikt, witte kalksteen uit Lotharingen en rode zandsteen uit Kyll. In de latere periodes gebruikte men grijsgele tufsteen uit de omliggende meertjes en basaltlava, dat aan de buitenkant bij de sokkels en bij de lisenen zichtbaar is (lisene is een smalle en licht vooruitspringende vertikale versterking van de wand). In het interieur is het zichtbaar bij de dragende delen, de pijlers en de arkadebogen.

Je komt de kerk binnen via de westgevel, via een voorhal, een atrium, het zogenaamde paradijs. Deze werd later, in 1220, aangebouwd. De voorhal maakte geen deel uit van het oorspronkelijke plan van de Pfalzgraf. Het gebouw is de overgang tussen de aardse en hemelse wereld, die bevolkt wordt door fabeldieren uit de Oudheid en die een archaïsche oorsprong hebben, zoals we ze ook tegenkomen in de “Bestiarien”. Dit is een middeleeuws, vaak verlucht handschrift, waarin allerlei fabeldieren, echte dieren, stenen en fabelachtige mensenrassen worden besproken, gepresenteerd als echt bestaand. Het gaat vaak om een mengelmoes van overgeleverde ooggetuigenverslagen en (christelijke) metaforen. De teksten zijn oorspronkelijk speciaal aan dieren gewijd. De Bestiarien zijn zeer oud, waarschijnlijk in de 3^e of 4^e eeuw in Alexandrië ontstaan.

Als je goed om je heen kijkt in het Paradijs vind je een geitenbok en een beer, koppen van dieren, vogeldraken en nog veel meer. Ook zie je fabeldieren zoals de haarrovers, die met elkaar vechten bij de hoek van een kapiteel en een duiveltje dat heel opmerkzaam de zonden van de mensen op een rol perkament noteert.

De bouw van het zogenaamde Paradijs neemt het strenge van de westelijke gevel een beetje weg. Deze voorhal is enig in zijn soort, bijna allen zijn verdwenen. Het heeft een prachtig portaal met zuilen en hoekpilasters met rijk uitgevoerde gestucte guirlandes in de bogen. Als je rondloopt zie je een prachtige goudkleurige leeuwengroep, zoals in het Alhambra in Granada, De leeuwen zijn het symbool van kracht (van het geloof). Het water staat symbool voor het leven en speelt in het Christendom een beslissende rol. Het teken van het eeuwige leven is het stromende water in de fontein en herinnert aan de opname in de christelijke gemeenschap door middel van de doop. Het is echt een heel mooi geheel.

Je komt de abdij binnen aan de westkant, waar meteen je oog op de graftombe van de stichter, Pfalzgraf Heinrich II. Het grafmonument stamt uit de tweede helft van de 13^de eeuw. Het is een stenen sarcofaag met een deksel versierd met houtsnijwerk. De Pfaltzgraf, ideaal en jeugdig vormgegeven, rust in een vorstelijk gewaad op de houten deksel alsof hij leeft. De Pfalzgraf heeft zijn werk nooit voltooid gezien; slechts twee jaar na het begin van de bouw stierf hij in 1095. Zijn gemalin Adelheid zette zijn werk voort. Maar ook zij stierf al snel tijdens een pelgrimstocht naar Rome in 1100 en zij werd in Echternach begraven.

De abdij heeft twee koren: aan de westkant en aan de oostkant. De westkant wordt door velen gezien als de wereldlijke macht, de oostkant als de goddelijke macht. Aan de buitenkant zie je ook aan de oostkant een kruis op de toren staan, aan de westkant een haantje. In de koepel aan de oostkant is een groot mozaïek van Christus, omgeven door een dierenriem. In zijn linkerhand houdt hij een opengeslagen boek vast met de woorden: “Ik ben de weg, de waarheid en het leven (Joh 14.6).

Tijdens de Napoleontische tijd is het klooster in 1802 opgeheven en bijna de hele inrichting is verloren gegaan, zoals fresco’s, vensters en alle andere opsmuk. Negentig jaar lang was het klooster verlaten. Daarna ging het klooster over naar de orde van de Jezuïten. In 1892 kwam de congregatie van de Benediktijner monniken weer in het bezit van het klooster.

In al die tijd is alleen het hele mooie altaar baldakijn behouden gebleven. Het rust op zes ranke zuilen en wordt bekroond door een gotische open koepel met onregelmatig verslingerde vormen. Het baldakijn sluit als het ware het altaar in zich op, alsof het een kerk op zich is. Hij is gemaakt in de 13^e eeuw en is niet meer romaans, maar ook nog niet gotisch. Het wordt aangemerkt als “laat-romaanse barok”. Het hele ziborium, ander woord voor zo een soort baldakijn, was oorspronkelijk beschilderd.

Het werd tijd om de auto weer op te zoeken. Ik moest nog 50 km rijden totdat ik bij het huisje was. Een mooie route door de Eifel. Onderweg ben ik nog even gestopt bij Norma, een supermarkt keten. Ik was er niet van onder de indruk. Daarna weer een stukje afdalen, waarna ik het park opreed. Net zoals vorig jaar werkte de kaart niet waarmee je deur kunt openen. Nadat ik weer naar de receptie gereden was kreeg ik een echte, ouderwetse sleutel, net als vorig jaar. Vervolgens kreeg ik mijn internet niet aan de gang. Ik dacht natuurlijk weer dat het aan mij lag, maar dat bleek niet zo te zijn. Ook bij een technicus, die al langskwam voor het slot van de deur, werkte het niet. Het bleek aan de router te liggen. Nu werkt alles in ieder geval.