Reis naar Helgoland

Maandag 22 augustus.

Na een hete nacht en met vier muggenbulten ben ik vanmorgen om half zeven opgestaan. Ik was vroeg naar bed gegaan dus ik was gewoon wakker. Beneden stond het ontbijt al klaar. Ik heb twee geroosterde broodjes met beleg gegeten want, hoewel het avondeten gisteren voortreffelijk was, zat er waarschijnlijk toch iets in wat ik niet verdraag met de nodige gevolgen. Dus nu weer even streng dieet.

Ik reed volgens planning om kwart over acht weg; ik had immers anderhalf uur rijden voor de boeg en je weet nooit. Maar slimme Tom had natuurlijk weer wat sluiproutes uitgevogeld waarbij ik me afvroeg of het nog wel een doorgaande weg was en geen karrenpad. Maar er bleken meer mensen gebruik te maken van deze weg. Ik heb geprobeerd de route terug te vinden maar het is me helaas niet gelukt.

Tom gaf al wat informatie door over de files die ik onderweg zou tegenkomen. Het leek hem niets uit te maken, maar mij wel. Ik wilde om ongeveer half tien bij de autoservice aankomen. Maar gelukkig had ik niet al te veel oponthoud en kon ik na Bremerhaven de gang erin zetten. Ook de autoservice was snel gevonden. Ik kreeg een mooi plekje toegewezen, stormvloedzeker en dat voor 5 euro per dag! Nog eens 6 euro erbij en ik werd met mijn bagage naar de boot gebracht en als het goed ik word ik vrijdag weer opgehaald. Mooie service. De auto staat goed: achter het politiebureau met videobewaking.

Ik was een uur te vroeg dus je kent het wel: even naar de wc, kopje thee, winkeltje kijken. Maar alleen kijken, niets kopen. Die troep kun je hier ook krijgen. Ik moest ook mijn bagage afgeven en voor 5 euro wordt die dan op het eiland naar het hotel gebracht. Om half 12 kwam het gevaarte aan dat mij en al die anderen naar Helgoland moest brengen. Een grote catamaran. Er moesten veel mensen op en dat verliep wel een beetje chaotisch.

Ik keek eens naar de loopplank en die ging toch wel heel steil omhoog. Dat zou me zonder mijn bergstijgijzers nooit lukken. Maar ik was niet de enige. Gelukkig konden we achter ook instappen en dan een beetje “gelijkvloers”. Maar dan moest ik wel binnen nog met de lift en daar konden maar twee personen tegelijk in. Dus al met al duurde het wel even voor ik zat en ondertussen waren we het zeegat al uit.

De boot lag vrij stabiel en ik genoot van het uitzicht. Ik zat helemaal voorin met een drankje en wat fruit. Handig manoeuvreerde de stuurman de boot tussen de vissersbootjes en de containerschepen door en na een uurtje zag ik Helgoland opdoemen: een grote rots in zee. En wat had ik een schitterend weer! De zon scheen hier uitbundig, er was een lekker briesje en het was niet te heet.

Toen ik weer vaste grond onder mijn voeten had begon ik moedig aan mijn wandeling naar mijn appartement. Ik had natuurlijk een taxi kunnen nemen, een e-taxi natuurlijk, maar dat was mijn eer te na. Dus liep ik met mijn zware rugzak, mijn regenjas en mijn stokken richting algemene receptie, terwijl ik van heel wat bankjes gebruik maakte. Maar ach, ik had de tijd. Na 1,2 km had ik mijn doel bereikt en kreeg ik de sleutel. Toen nog even 100 meter teruglopen en vervolgens kon ik de deur van mijn prachtige appartement met uitzicht op zee openen.

Van veel rust was ook geen sprake, want ik las dat ik om vier uur op een welkomstparty in een restaurant verwacht werd. Ik was niet de enige. We kregen allemaal een glaasje sekt en dit was eigenlijk de receptie voor een groot aantal hotels en appartementencomplexen. Sinds de corona is er niet genoeg personeel meer en moesten ze de krachten bundelen. Ondertussen schonk ze nog een glaasje sekt voor me in. Zou ik er zo dorstig uitgezien hebben. Toen ze voor de derde keer in wilde schenken, heb ik maar beleefd bedankt en gezegd dat ik ook nog veilig in het appartement aan wilde komen.

Ze vertelde dat hier een hele grote kolonie zeekoeten was, maar van de 700 zijn er 400 gestorven ten gevolge van de vogelgriep. Verder was er was geschiedenis, was praktische dingen, gewoon, algehele informatie over het eiland. Na afloop ben ik nog even langs de Inselmarkt geweest, de supermarkt van het eiland. Toch nog maar een flesje sekt gekocht, maar niet meer voor vanavond!

Voor de liefhebbers: een stukje geschiedenis van het eiland (nee Gilles en Rinske, geen overhoring!)

Ik wil al een tijdje naar Helgoland. Als iemand mij vraagt waar ik dit keer naar toe ga, en ik antwoord “Helgoland”, zie ik steeds vragende gezichten. “Waar is dat? Is dat een eiland? Is het in Zweden of Denemarken? Het klinkt in ieder geval Scandinavisch!” Slechts een enkeling weet dat het hier om het enige Duitse hoogzee-eiland gaat. Maar, als je dit gelezen hebt weet je er alles van en wil je er misschien ook wel naar toe. Even tot rust komen: geen verkeer, geen auto’s, geen fietsen, geen stress. Maar wel: het is een belastingparadijs dus er komen hier elke dag veel koopjesjagers. Later meer daarover.

Maar waar ligt het nu precies? Het ligt in de Duitse bocht, ongeveer 60 kilometer uit de kust in de Noordzee en het behoort tot de Duitse deelstaat Sleeswijk-Holstein en de Kreis Pinneberg. Het eiland is 1,7 km2 en heeft 1.307 inwoners, of misschien wel 1.308 en als er een vijfling geboren wordt wel 1.312. Maar wellicht is er net een bootje met 20 mensen omgeslagen en dan zijn het er ineens weer veel minder. Het beschikt over een klein strand op het eilandje Dune, maar het is vooral bekend om zijn roodgekleurde rotskust die 47 meter hoog uit zee omhoog rijst en om de rotspunt de Lange Anna. Hij staat nog overeind maar de vraag is hoe lang nog. Laten we eerlijk zijn: toen ik naar Malta afreisde en “the Azure Window” wilde bekijken, stortte deze vlak voordat ik er was in zee. Dus zou deze rots er nog staan als ik aankom?

Sinds de grote storm van 1720/1721 bestaat Helgoland uit twee eilanden:

-Het hoofdeiland met de herkenbare klif van Trias bontzandsteen, dat is onderverdeeld in Oberland en Unterland. Men kan vanaf het Unterland met een lift het Oberland bereiken.

-Het eerdergenoemde Düne, een met zand bedekte dagzoom van kalksteen uit het Jura. Het werd in 1720 bij een sterke storm door zandafslag van het hoofdeiland afgesplitst. Het eiland is in zijn maximale grootte 1,25 km lang en 850 meter breed. In 1935 werd het eiland 10 ha vergroot. In 1940 werd door de nazi-regering het eiland vergroot tot 40 ha. Deze vergroting was voor militair gebruik. Op Düne is toen een vliegveld gebouwd, dat tegenwoordig nog gebruikt wordt. Het eigenlijk kunstmatige eiland is nog steeds 40 ha groot. Op de Düne ligt een vliegveld en er zijn twee bungalowparken.

In het verleden maakte Helgoland deel uit van Denemarken en van het Verenigd Koninkrijk, maar sinds 1890 is het Duits grondbezit. Het ligt veel verder uit de kust dan de Oost-Friese Waddeneilanden, waar het niet toe gerekend wordt. Het is bekend vanwege het toerisme en het driejaarlijkse cultureel festival Friesen-droapen. De gemeente Helgoland maakt geen deel uit van het douanegebied van de Europese Gemeenschap. Op Helgoland wordt Helgolands (“Halunder friisk”) gesproken, een Noord-Friese taal. De catamaran waarmee ik reis heet, heel origineel, de Halunder jet en doet er ongeveer 75 minuten over om van Cuxhaven naar Helgoland te varen. Verder zijn er veerverbindingen met onder andere Wilhelmshaven, Büsum, Hamburg, Amrum, Hooksiel en Norderney. De meeste boten kunnen nu in de haven aanleggen. Cruiseschepen kunnen er niet aanleggen. De passagiers worden in motorsloepen naar de aanlegsteiger vervoerd. Tussen Düne en het hoofdeiland vaart overdag om het half uur een pendelbootje. Vanaf het vliegveld op Düne worden vliegverbindingen onderhouden met Büsum en Cuxhaven.

Het eiland is klein, er is geen vervoer dus dat wil zeggen dat ik alles moet lopen. Ik heb tijdens mijn vorige vakantie al behoorlijk getraind, zoals jullie hebben kunnen lezen. Wandelen over de rotsen moet kunnen; je gaat met de lift naar het boveneiland en overal langs het goede kustpad staan banken. Ik zie het al voor me: lekkere broodjes mee en drinken. Oeps, niet te veel, want een toilet staat er niet!

Er zijn op het hele eiland maar een paar auto’s: politiewagen (sinds 2007) en ambulances (gelukkig is er een ziekenhuisje). Er rijden wel elektrische bestelwagentjes om hotels van waren te voorzien en ook die paar winkels die er zijn moeten bevoorraad worden. Alles wordt met de conventionele veerboot, de Helgoland, aangevoerd. Dit is ook de boot die altijd vaart en die er ca. 150 minuten over doet. De catamarans gaan ’s winters uit de dienstregeling en ook bij storm varen die niet uit.

Over de naam Helgoland heerst enige verwarring. Het eiland stond mogelijk in de tijd van de missionarissen Willibrord (rond 700) en Liudger (rond 785) bekend als Fositeseiland, omdat het een hoge mate van verering kende van de Friese goed Fosite. Fosite of Forseti was in de Noordse mythologie naar men aanneemt de godin van de rechtspraak. De naam betekend waarschijnlijk oorspronkelijk “heilig land”. Ook wordt het eiland wel in verband gebracht met de woonplaats van de god Fosite. Het zou dan de plaats zijn waar deze in de sage van de twaalf asega’s (officiële rechtsadviseurs van het gerecht) de Friese vrijheid redde. In het lokale Fries (het Helgolands) wordt het eiland eenvoudigweg ‘Deät Lun” of “Lunn” genoemd, dat “land” betekent.

Helgoland werd rond 4000 v.Chr. een eiland door het stijgen van de zeespiegel na de laatsteijstijd. Er woonden al in hetNeolithicummensen die enige resten hebben achtergelaten. Er wordt verhaald dat rond 700 de Friese koningRadbodop het eiland een tijd zijn zetel had. In de8eof9e eeuwwerd het eiland vanuit (waarschijnlijk Oost-)Frieslandgekoloniseerd. Het werd ingelijfd bij hetVikingrijken werd in de tijd van deHanzevooral bekend alspiratennest.

De huidige bewoners spreken nog steeds eenNoord-Friesdialect, hetHelgolandsofHalunder Friisk.

Ongeveer een derde van de Helgolanders spreekt Helgolands, dat zijn ongeveer 500 mensen. Het dialect wordt dan ook met uitsterven bedreigd. Toch zijn er nog steeds kinderen die het spreken en is er op het eiland veel aandacht voor het “Helgolands”. Helgoland was veruit het eerste eiland dat tijdens de Friese expansie in de Middeleeuwen werd gekoloniseerd, het huidige Noord-Friesland volgde pas later. Het dialect van Helgoland staat, ondanks het grote isolement waarin de eilanders verkeerden, relatief dicht bij de dialecten van onder andere Amrum en Sylt, die samen het Eiland-Noord-Fries vormen. Meer dan andere Eiland-Noord-Friese dialecten is het Helgolands door het Duits beïnvloed. Dit heeft waarschijnlijk met de tragische geschiedenis van het eiland te maken. Het eiland is tot twee keer toe ontruimd tijdens beide wereldoorlogen en de Helgolanders hebben op het vasteland in ballingschap geleefd. Hierdoor heeft het Hoogduits al vroeg een belangrijke positie verworven in de Helgolander gemeenschap. Buitenstaanders zeggen vaak dat Helgolands “Deens” klinkt. Ik zal niet verder op het Helgolands ingaan, maar een onzin zin wil ik jullie niet onthouden:

“en en hi en hin hi en her hin hi en en hi” wat zoveel betekent als: "een eend had een hond gehad en haar hond had een eend gehad."Tja, je moet er maar opkomen.

De dagen van de week zijn mundai, taisdai, medderweeken, tünnersdai, fraidai, senin en sendai. Tellen doen ze als volgt: iaan, tau, tree, schtjuur, fiu, sös, seeben, ach, neägen en tain. Je snapt het al welke woorden ik best kan onthouden: medderweeken, seeben en ach.

Het eiland bleef tot1814(Vrede van Kiel) totDenemarkenbehoren. De Britten veroverden het eiland in1807op de Denen. Het strategisch belangrijke eiland was vervolgens het domein van smokkelaars, maar begon vanaf 1828 ook een toeristenbestemming te worden. In1890kwamBritish Heligolandin het kader van hetZanzibarverdrag(Berlijn, 1 juli) aan Duitsland, dat in ruil het Oost-AfrikaanseZanzibarenWitulandaan de Britten liet. KeizerWilhelm IIbouwde Helgoland uit tot marinesteunpunt en dat bleef het tot na deTweede Wereldoorlog. In deEerste Wereldoorlogwerden alle bewoners gedwongen het eiland te verlaten. In juni 1943 werden door een vliegtuig van deRAF, dat terugkeerde van een missie boven het vasteland van Duitsland, enkele bommen afgeworpen. Kort voor het einde van de oorlog in 1945, toen de Britse troepen reeds voor Bremen stonden, probeerden vijftien Helgolanders, onder wieErich Friederichs, contact met de Britten op te nemen, om te voorkomen dat hun eiland door een bombardement zou worden vernietigd. Door verraad werden zij op 18 april door deGestapogearresteerd. Op 21 april werden 7 van hen inCuxhavengeëxecuteerd. Op 18 april voerden duizend vliegtuigen van de Royal Air Force een vernietigend bombardement uit, waarbij circa zevenduizend bommen werden afgeworpen, waardoor het eiland onbewoonbaar werd en de bevolking moest worden geëvacueerd. DeRoyal Air Forcegebruikte het voor schietoefeningen. In 1947 bliezen de Britten de bunkers en militaire voorzieningen met liefst 6.700 ton explosieven op. In 1952 mocht de bevolking na lang aandringen terugkeren. Sindsdien leeft het eiland hoofdzakelijk van het toerisme, dat mede wordt gevoed door de accijnsvrije verkoop van zaken als sigaretten, parfum en alcoholica. Op Helgoland dichtteAugust Heinrich Hoffmann von Fallerslebenin 1841 het Duitse volkslied,Das Lied der Deutschen. Op 26 juni 2011 verwierp de bevolking van Helgoland in eenreferendummet 54% het sedert 2008 uitgewerkte plan om Helgoland en de Düne opnieuw met elkaar te verbinden. Aanleiding hiervoor was het steeds groter wordende plaatsgebrek.

Waarom, Elly, waarom moet jij nu naar dit kleine eilandje? Wat is er te zien? Jij bent toch altijd van de cultuur. Nu, dit keer niet. Gewoon het feit dat het een eiland is, midden in de Noordzee, geen verkeer, heerlijke rust (tenminste als de boten met dagjesmensen weer vertrokken zijn), een schitterende sterrenlucht omdat er geen lichtvervuiling is, dat alles moet toch genoeg zijn om hier een paar dagen door te brengen. Heerlijk wandelen over de hoge klippen over een goed bestraat wandelpad met banken. En dan de fauna. Rotsen vol met zeekoeten, stormvogels en Jan-van-Genten, om maar wat te noemen. In juni is de zogenaamde “Lummensprung”. Dit is de sprong waarbij jonge zeekoeten, die nog niet kunnen vliegen, 50 meter naar beneden springen. Veel jonge vogels slaan te pletter, sommige worden gered en weer anderen zijn succesvol. Helgoland kent een natuurgebied dat 1 ha groot is, het is de dichtstbevolkte broedplaats van vogels in Duitsland. In het najaar is Helgoland een tussenstop voor vogels die van het noorden op weg naar het zuiden zijn: er zijn zo’n 400 verschillende vogels waargenomen.

Verder ben ik van plan om het veerbootje naar Düne te nemen en daar te wandelen. Dit is helemaal piepklein dus dat moet ik ook redden. Wat ik vooral wil zien is de kolonie kegelrobben die hier het hele jaar aanwezig is en die lekker liggen te zonnen op het strand. Zal ik er lekker bij gaan liggen?